โดย สมพูน ปัณฑิตานนท์ (OPPY รุ่นที่ 5)

(ตีพิมพ์ในหนังสือนิตยสารรายเดือน "ชาวกรุง" ฉบับประจำเดือน ตุลาคม 2508)

ผู้เขียนผจญภัยได้บทเรียนจากห้องน้ำทั้งบ้านนอกในกรุง ในต่างประเทศ ถึงขนาดน้ำตาตกมาแล้ว

        ลองเปิดพจนานุกรมไทยฉบับราชบัณฑิตยสถานดูแล้วครับ หาไม่พบว่าห้องน้ำมีคำจำกัดความว่ากระไร จะรอสารานุกรมไทยก็เพิ่งพิมพ์ออกมาถึงตัว "ค" เท่านั้น เลขขอนิยามเอาเองตามความเข้าใจว่า "ห้องน้ำ" คือห้องรโหฐานซึ่งเราๆ ท่านๆ จะพึงใช้เป็นห้องอาบน้ำ ชำระร่างกาย และเปลื้องทุกข์หนักเบาโดยเสรี ใครเป็นผู้นำคำว่า ห้องน้ำ ในความหายดังกล่าวข้างต้นมาใช้ในภาษาไทยก่อนผมก็ไม่ทราบ สงสัยว่าคงเป็นคำไทยผสมขึ้นมาในยุคใหม่ สมัยประชาธปไตยนี้ อาจเป็นคำแปลตรงตัวมาจากคำอังกฤษว่า Water Closet (W.C) ก็เป็นได้ เพราะชาวกรุงเราเพิ่งเริ่มมีห้องน้ำสมบูรณ์แบบใช้กันเมือ่ไม่กี่สิบปีมานี้เอง โดยที่คำนี้ฟังดูแล้วก็เข้าใจง่าย และรื่นหูดี เลยกลายเป็นคำที่ยอมรับใช้กันโดยทั่วไป จนทำให้คำไทยดั้งเดิมเคยใช้กันมาค่อยๆ เลือนหายไปจนเกือบไม่เหลืออยู่ในภาษาพูดของชาวกรุงอยู่แล้ว เช่น คำว่า เวจ เป็นต้น ลองเอาไปพูดกับเด็กรุ่นใหม่ดูซิครับ รับรองว่าเด็กหัวเราะก๊ากเลย

        ก็ไม่น่าอับอายขายหน้าอย่างไรที่เราเพิ่งจะมีห้องน้ำใช้กับเขา เพราะว่าแต่โบร่ำโบราณมาแล้ว ชีวิตคนไทยผูกพันอยู่กับลำน้ำลำคลองตลอดมา ร้อนนักอยากอาบน้ำก็โดดตูมลงคลองไป ความจำเป็นในเรื่องห้องน้ำจึงไม่มี นางเอกในวรรณคดีของเราแต่ละนางจึงไม่เคยมีใครอาบน้ำในห้อง มีแต่ถ้าไม่ลงท่าริมแม่น้ำ ลำคลอง ก็เข้าสวนลงสระ พระเอกจะมีโอกาสชมโฉมนางเอกได้เต็มที่ก็ตอนอาบน้ำกลางแจ้งนี่แหล่ะครับ หากนางเอกต้องเข้าห้องน้ำเพื่อลงสระละก้อ กวีไทยโบราณคงจะแทบหมดปัญญาให้พระเอกได้ยลโฉมนางเอกทีเดียวแหล่ะ ขืนให้พระเอกใช้วิธีถ้ำมอง ก็เสียศักดิ์สุริยวงศ์พงศ์กษัตริย์หมดกันเท่านั้นเอง และเมื่อใช้แม่น้ำลำคลองหน้าบ้านเป็นที่อาบน้ำ ไทยเราก็มีวัฒนธรรมพอเพียงที่จะไม่ทำอุจาดในการปลดเปลื้องทุกข์หนักและเบาลงในน้ำซึ่งใช้เป็นที่อาบ และใช้ดื่มกินด้วยในบางกรณี ใครขืนทำก็ถือเป็นเรื่องอัปมงคลอย่างยิ่ง ดังที่กวีแก้ว สุนทรภู่ ของเราได้กล่าวสั่งสอนไว้ในคำกลอน สวัสดิรักษา ว่า...

นี่แหล่ะครับ ต้นตระกูลไทยท่านอาบน้ำอย่างรอบคอยมีวัฒนธรรมสูงอย่างยิ่งนี้เอง ฉะนั้นเรื่องที่จะเห็นข้าวเม่าทอดลองฟ่องมาตามลำคลองอย่างทุกวันนี้จึงวางใจได้ว่าหายาก ...

[โปรดติตามอ่านเรื่องของ "ห้องน้ำ (ตอนที่ 2)" ในวันอังคารหน้า]