ครูบ้านนอก

เอกสารสรุปผลงานการมีวิธีปฏิบัติที่ดี (Best Practice) ประจำปี 2560

สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาอุทัยธานี เขต 2

ชื่อผลงาน การปฏิบัติที่ดีในการพัฒนาการจัดการเรียนการสอนและการจัดกิจกรรมตามนโยบายด้านการจัดประสบการณ์การเรียนรู้ระดับปฐมวัยด้วยมอนเทสซอริ (Montessori) โรงเรียนบ้านหนองอาสา สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาอุทัยธานี เขต 2

ชื่อผู้อำนวยการโรงเรียน นายศราวุฒิ จำรัสภูมิ เบอร์โทรศัพท์ 095-8298941

ชื่อครูผู้รับผิดชอบ นางสายลม สัมฤทธิ์ เบอร์โทรศัพท์ 082-2283958

1. ความสำคัญ/ความเป็นมาของผลงาน

เด็กปฐมวัยเป็นวัยเริ่มต้นของชีวิต จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการพัฒนาไปสู่ความเป็นมนุษย์ ที่สมบูรณ์ การสร้างรากฐานที่ดีทั้งร่างกายและจิตใจให้กับเด็กในวัยนี้จึงเป็นสิ่งจำเป็น โดยเฉพาะในช่วงอายุแรกเกิดถึง 6 ปี นับเป็นระยะที่มีความสำคัญช่วงหนึ่งในการวางรากฐานคุณภาพชีวิตของเด็ก การที่เด็กได้รับการพัฒนาทั้งทางด้านร่างกาย สติปัญญา จริยธรรม บุคลิกภาพและสังคมในทิศทางที่ถูกต้อง จะเป็นรากฐานสำคัญต่อการพัฒนาในขั้นตอนต่อไปได้อย่างมั่นคง อีกทั้งเด็กในวัยนี้ยังง่ายต่อการปลูกฝังพฤติกรรมและการเรียนรู้สิ่งต่างๆ จึงควรมีการเตรียมความพร้อมเพื่อให้เด็กเติบโตไปเป็นพลเมืองที่มีคุณภาพต่อไปในอนาคต

การแสดงออกพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมในเด็กปฐมวัย เป็นการกระทำของเด็กที่เกิดจากความตั้งใจ โดยที่การกระทำนั้นไม่เหมาะสมกับสถานที่หรือไม่เหมาะสมกับสถานการณ์ ได้แก่ พฤติกรรมก้าวร้าว พฤติกรรมที่ผิดศีลธรรม พฤติกรรมท้าทายอำนาจ พฤติกรรมรบกวนในชั้นเรียน พฤติกรรมไม่สนใจเรียน ซึ่งพฤติกรรมเหล่านี้เป็นปัญหาที่ส่งผลกระทบการพัฒนาการเจริญเติบโตของเด็กในวัยนี้ค่อนข้างมาก ไม่ว่าจะเป็นทั้งด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา ถ้าปัญหาการแสดงออกพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมในเด็กปฐมวัยไม่ได้รับการปรับปรุงแก้ไขอย่างถูกต้องวิธี อาจส่งผลต่อพัฒนาการด้านการเรียนรู้ของเด็กไม่เหมาะสมกับวัย และส่งผลต่อพัฒนาด้านอื่นๆอีกด้วย

ดังนั้นการปลูกฝังคุณลักษณะที่ดีควรเริ่มจากหน่วยที่เล็กและสำคัญที่สุดคือครอบครัว การสร้างสภาพแวดล้อมให้เด็กได้รับการพัฒนาด้านคุณธรรมจริยธรรมอย่างสม่ำเสมอ จึงเป็นแนวทางที่ดีสำหรับการแก้ไขปัญหาการแสดงออกพฤติกรรมที่ไม่เหมาะสมให้ประสบผลสำเร็จ แต่กระนั้นแล้วการปลูกฝังคุณลักษณะที่ดีในโรงเรียนก็สำคัญเช่นเดียวกัน เพราะเด็กปฐมวัยต้องรับการจัดการศึกษาที่เหมาะสมกับการพัฒนาการตามวัย ควบคู่ไปกับปลูกฝังคุณลักษณะที่ดีจากครูและบุคลากรที่รับผิดชอบจัดกิจกรรมการเรียนการสอนในชั้นเรียน ซึ่งต้องเริ่มตั้งแต่การพัฒนาทักษะชีวิตเบื้องต้น การฝึกระเบียบวินัย การเคารพกฎกติกา การทำงานกิจกรรมด้วยตนเอง อย่างมีขั้นตอนและมีเป้าหมาย ซึ่งสอดคล้องกับหลักการจัดการศึกษาในระบบมอนเตสซอรี่ ที่โรงเรียนบ้านหนองอาสาเชื่อว่าเหมาะสมสำหรับนักเรียนระดับปฐมวัย เพราะเป็นรูปแบบการสอนที่เน้นให้นักเรียนได้เรียนรู้การทำงานด้วยตนเอง อย่างมีเป้าหมาย หรือทำสิ่งใดๆ ด้วยตนเอง ทำงานกิจกรรมอย่างมีระบขั้นตอน มีความเชื่อมั่น สร้างระเบียบวินัยของตนเอง

การศึกษาในระบบมอนเตสซอรี่ คิดค้นและจัดตั้งขึ้นโดย แพทย์หญิงมาเรีย มอนเตสซอรี่ (Dr.Maria Montessori) ซึ่งมีปรัชญาว่า จิตที่เกิดมาพร้อมกับเด็กได้กำหนดลักษณะนิสัยของเด็กมาก่อน แต่สภาพแวดล้อมที่ดีที่เหมาะกับการเรียนสำหรับเด็ก จะช่วยส่งเสริมสิ่งที่เด็กมีอยู่ในตัว ดังนั้น การศึกษาในระยะเริ่มต้นของเด็กควรได้รับปลูกฝังให้เจริญเติบโตไปตามธรรมชาติและความต้องการของเขา ไม่ใช่สิ่งที่ผู้ใหญ่ต้องการให้เด็กเป็น ดังนั้นการจัดการเรียนการสอนแบบมอนเตสซอรี่เป็นการจัดสภาพการเรียนรู้สำหรับเด็ก โดยมีครูเป็นผู้จัดสิ่งแวดล้อมในโรงเรียนให้เหมือนบ้าน และเป็นผู้ให้การสนับสนุน ให้เสรีภาพแก่เด็ก ให้คำปรึกษาและกระตุ้นให้เด็กคิดแก้ปัญหาด้วยตนเอง ให้ใช้จิตใจซึมซับสิ่งแวดล้อม โดยครูคำนึง ถึงความสนใจ ความต้องการและความมุ่งมั่นในการเรียนรู้ของเด็กและยึดหลักความแตกต่างระหว่างบุคคล คำนึงถึงเด็กเป็นสำคัญ ส่งเสริมให้เด็กเรียนรู้ด้วยตนเองอย่างอิสระ จัดสิ่งแวดล้อมและอุปกรณ์ให้เด็กได้ฝึกทักษะกลไกผ่านประสาทสัมผัสทั้งห้า รู้จักควบคุมการทำงานของตนเอง เพราะการ ศึกษามอนเตสซอรี่เชื่อว่า เด็กคือ ผู้รู้ความต้องการของตนเองและมีความสามารถที่จะซึมซับการเรียนรู้จากสิ่งแวดล้อมได้

การจัดการศึกษาในระบบมอนเตสซอรี่ของโรงเรียนบ้านหนองอาสาได้เริ่มจัดกิจกรรมการเรียนการสอนในปีการศึกษา 2559 โดยการบูรณาการสอดแทรกเป็นกิจกรรมเสริมหลักสูตรในตารางกิจกรรมประจำวัน แบ่งเป็น 4 หมวด ได้แก่ หมวดชีวิตประจำวัน ประสาทรับรู้ ภาษา และคณิตศาสตร์ เน้นการเรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง ๕ ได้เคลื่อนไหว สำรวจ เล่น สังเกต ทดลอง ลงมือปฏิบัติ คิดแก้ปัญหา และการช่วยเหลือตนเองให้มากที่สุด โรงเรียนได้ดำเนินการจัดสิ่งแวดล้อมให้เสมือนบ้าน มีห้องต่างๆที่บ้าน มีห้องโถงใหญ่ที่จัดมุมการเรียนรู้ไว้ตอบสนองความต้องการของเด็ก ได้แก่ มุมฝึกประสาทสัมผัส มุมภาษา มุมคณิตศาสตร์ มุมดนตรี มุมศิลปะ มุมที่จะสอนสิ่งที่ต้องใช้ในชีวิตประจำวัน เพื่อพัฒนาคุณภาพผู้เรียนให้คุณลักษณะที่ดี มีความเชื่อมั่นในตนเอง มีระเบียบวินัย รับผิดชอบหน้าที่ของตนเองได้รับ มีความกระตือรือร้นในการเรียน เป็นคนดี คนเก่ง และสามารถอยู่อย่างมีความสุขในสังคม และที่สำคัญสร้างความมั่นใจและความไว้วางใจให้กับผู้ปกครองในชุมชนนำบุตรหลานเข้ามาศึกษาในโรงเรียนต่อไป

2. วัตถุประสงค์

2.1 เพื่อจัดประสบการณ์เรียนรู้คละชั้นในโรงเรียนขนาดเล็กตามแนวทางมอนเทสซอริ

2.2 เพื่อพัฒนานักเรียนระดับปฐมวัยให้คุณลักษณะที่ดี มีความเชื่อมั่น มีระเบียบวินัย

สามารถอยู่อย่างมีความสุขในสังคม

2.3 เพื่อสร้างความเข้าใจและความร่วมมือในการจัดการเรียนรู้ตามแนวทางการสอน

แบบมอนเทสซอริให้กับผู้ปกครองในชุมชน

3. ขั้นตอนการดำเนินงาน

รายการ/กิจกรรมสำคัญ รายละเอียดการดำเนินงาน หมายเหตุ

1. ขั้นการวางแผน (P)

1.1 ประชุมสรุปผลการดำเนินงานการจัดการศึกษาระดับปฐมวัยปีการศึกษา 2558

1.2 รายงานการศึกษาสภาพปัญหาและอุปสรรคการจัดการศึกษา

1.3 ศึกษารูปแบบ เทคนิควิธีการสอน เครื่องมือ และนวัตกรรมต่างๆที่เหมาะสมสามารถนำมาแก้ไขปัญหาและอุปสรรคของการจัดการศึกษาระดับปฐมวัย

1.4 แต่งตั้งคณะกรรมการดำเนินงาน ผู้รับผิดชอบบทบาทหน้าที่การทำงานฝ่ายต่างๆ และผลการปฏิบัติงานของคณะกรรมการฝ่ายต่างๆ

2. ขั้นดำเนินงานตามแผน (D)

2.1 กำหนดวิสัยทัศน์ เป้าหมาย จุดเน้น สาระการเรียนรู้ มาตรฐาน ตัวชี้วัด เกณฑ์การวัดประเมินผลพัฒนาการผู้เรียนในระดับปฐมวัย

2.2 ประชุมทำความเข้าใจและให้ความรู้กับผู้ปกครองเพื่อให้ผู้ปกครองสามารถศึกษาสังเกตการณ์เปลี่ยนแปลงพัฒนาการด้านการเรียนรู้ และพัฒนาการด้านต่างๆของผู้เรียน

2.3 กำหนดกิจกรรมการสอนแบบมอนเทสซอรีแบ่งเป็น 4 หมวด ประกอบด้วยหมวดชีวิตประจำวัน ประสาทรับรู้ ภาษา และคณิตศาสตร์

2.4 จัดสภาพแวดล้อมห้องเรียนสื่ออุปกรณ์ต่างๆให้สอดคล้องกับหลักการของมอนเทสซอรี

2.5 จัดทำหน่วยการเรียนรู้สารระการเรียนรู้ ที่เน้นการพัฒนาผู้เรียนสอดคล้องกับหลักการและเป้าหมายของหลักสูตรปฐมวัย จัดแผนการจัดการเรียนรู้ที่เน้นกิจกรรมการเรียนรู้ที่พัฒนาการเรียนรู้ผ่านประสาทสัมผัสทั้ง 5 เคลื่อนไหว สำรวจ เล่น สังเกต ทดลอง ลงมือปฏิบัติและคิดแก้ปัญหา

2.6 ดำเนินการจัดกิจกรรมในระดับชั้นอนุบาล ๑ และ ๒ โดยจัดกิจกรรมหมวดชีวิตประจำวัน

จะจัดที่ห้องเรียน ส่วนกิจกรรมหมวดอื่นๆให้แบ่งตารางการจัดกิจกรรมตามความเหมาะสม

3. ขั้นตรวจสอบประเมินผล (C)

1. คณะกรรมการนิเทศการสอนตามหลักการของมอนเทสซอรี

4. ขั้นปรับปรุงพัฒนางาน (A)

4.1 นำข้อมูลมาปรับปรุงแก้ไขการดำเนินงาน

4.2 เพิ่มเติมกิจกรรมให้สอดคล้องกับการพัฒนางานการเรียนรู้ เพื่อเตรียมผู้เรียนให้พร้อมกับการศึกษาระดับต่อไป

4.3 ประเมินผลการดำเนินงานโครงการ

4.4 ประเมินความพึงพอใจของผู้เกี่ยวข้อง

4.5 สรุปรายงานโครงการ

- จัดทำรูปเล่ม

- นำเสนอหัวหน้างานและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง

4.6 นำข้อมูลไปวางแผนดำเนินโครงการภาคเรียนต่อไป

4. ผลการดำเนินงาน

จากการดำเนินงานจัดการเรียนการสอนแบบมอนเทสซอรี โรงเรียนมีผลการพัฒนาที่ดีในหลายด้าน ซึ่งเป็นผลมาจากการบริหารจัดการที่มีประสิทธิภาพ มีการประสานความร่วมมือจากบุคลากรและหน่วยงานหลายฝ่าย เพื่อการดำเนินงานครอบคลุมกิจกรรมที่สอดคล้องกับการพัฒนาผู้เรียนให้บรรลุตามวัตถุประสงค์และเป้าหมายที่ได้กำหนดไว้ ซึ่งผลการดำเนินงานแบ่งเป็น 3 ด้าน ดังนี้

ด้านผู้เรียน หลังจากการการดำเนินงานจัดการเรียนการสอนแบบมอนเทสซอรี 1 ปีการศึกษา ให้ผู้เรียนมีพัฒนาการเปลี่ยนหลายด้าน ผู้เรียนมีความสุขกับการปฏิบัติกิจกรรมต่างๆ ภายใต้สภาพแวดล้อมที่อบอุ่น มีการชี้แนะแนวทางในการปฏิบัติกิจกรรม กระตุ้นให้ผู้เรียนสามารถปฏิบัติได้ตาม

ขั้นตอนที่ถูกต้อง สร้างความมั่นใจและฝึกการทำงานอย่างเป็นระบบ มีการปฏิบัติตนที่ถูกต้อง มีระเบียบวินัย รู้จักกฎกติกาการอยู่ร่วมกับผู้อื่นได้อย่างเหมาะสม

ด้านครูผู้สอน การขับเคลื่อนการจัดกิจกรรมการสอนแบบมอนเทสซอรีให้ประสบผลสำเร็จนั้น ปัจจัยที่สำคัญย่อมหมายถึงครูผู้สอน ซึ่งเป็นผู้ที่ต้องรับผิดชอบการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ต่างๆ ซึ่งต้องอาศัยความรู้ความชำนาญ และความเสียสละเอาใจใส่ในการจัดกิจกรรมให้ผู้เรียน บทบาทของครูคือการเป็นผู้อำนวยความสะดวก คอยให้คำ แนะนำ ปรึกษา เตรียมการสอนและจัดสิ่งแวดล้อม ให้กับผู้เรียนได้ร่วมกิจกรรมการเรียนการสอน ดังนั้นครูจึงจำเป็นต้องมีการเตรียมความพร้อมสำหรับการจัดประสบการณ์ให้ผู้เรียนแต่ละให้เหมาะสมแตกต่างกัน เพื่อให้ผู้เรียนพัฒนาตนเองตามวัตถุประสงค์และเป้าหมายที่ตั้งไว้

ด้านโรงเรียน เนื่องด้วยการขับเคลื่อนการจัดกิจกรรมการสอนแบบมอนเทสซอรีในโรงเรียนดำเนินไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดยการดำเนินงานจากผู้รับผิดชอบทุกๆฝ่ายให้ความสำคัญ ทำให้เกิดผลการพัฒนาคุณภาพผู้เรียนในทางที่ดีขึ้น ผู้ปกครองสามารถสังเกตพฤติกรรมการเปลี่ยนของผู้เรียน และจากการเผยแพร่ประชาสัมพันธ์การดำเนินงานกิจกรรมให้ผู้ปกครองและชุมชนได้รับทราบ ทำให้โรงเรียนได้รับการยกย่องและสนับสนุนจากผู้ปกครองชุมชนอย่างต่อเนื่อง ทำให้โรงเรียนได้รับความไว้วางใจนำบุตรหลานมาเข้าเรียนในระดับปฐมวัยเพิ่มขึ้น และให้การยอมรับมองภาพลักษณ์ของการเป็นสถานศึกษาที่มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง จนเป็นผลทำให้ได้รับการสนับสนุนทรัพยากรและความร่วมมือต่างๆเป็นอย่างดี

5. ประโยชน์ที่ได้รับ

5.1 ผู้เรียนมีวินัย ควบคุมตนเองได้ สามารถพึ่งตนเอง เรียนรู้ร่วมกันกับเพื่อนอย่างมีความสุขและมีปฏิสัมพันธ์ที่ดีกับครูและเพื่อน

5.2 ครูสามารถจัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้อย่างหลากหลาย และถูกอย่างถูกต้องตามหลักการของการสอนตามแนวทางของมอนเทสซอรี

5.3 โรงเรียนได้รับความไว้วางใจนำบุตรหลานมาเข้าเรียนในระดับปฐมวัยเพิ่มขึ้น และให้การยอมรับมองภาพลักษณ์ของการเป็นสถานศึกษาที่มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

6. ปัจจัยแห่งความสำเร็จ

5.1 การบริหารจัดการศึกษาตามแนวทางของมอนเทสซอรีอย่างมีประสิทธิภาพ

- การกำหนดวิสัยทัศน์ เป้าหมาย จุดเน้น คุณลักษณะของผู้เรียนตามแนวทาง

ของมอนเทสซอรี

- การจัดประสบการณ์การเรียนรู้ในรูปแบบของกิจกรรมที่สอดคล้องหลักการ

ของการสอนแบบมอนเตสซอรี่

- การดำเนินการจัดการสอนแบบมอนเตสซอรี่มีการประเมินผลการดำเนินงานเป็นระยะเพื่อปรับปรุงแก้ไข ให้มีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

5.2 การจัดสภาพแวดล้อม สื่อ อุปกรณ์ และสิ่งอำนวยความสะดวกที่ส่งเสริมบรรยากาศให้เกิดการเรียนรู้ตามแนวทางของมอนเทสซอรี

5.2 การจัดประสบการณ์เรียนรู้ของครูผู้สอนที่ส่งเสริมกระบวนการเรียนรู้ให้ผู้เรียนสามารถพัฒนาตนเองตามความถนัดและความสนใจ สามารถบรรลุเป้าหมายและวัตถุประสงค์ที่กำหนดไว้

5.4 การสนับสนุนความร่วมมือจากผู้ปกครองและชุมชนในการมีส่วนร่วมประเมินผล ติดตามการเปลี่ยนแปลงพัฒนาของผู้เรียน

เว็บน่าสนใจ