บทคัดย่อ
การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์ ดังนี้ 1) เพื่อศึกษาสภาพ ปัญหาและปัจจัยการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษา คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ครูผู้รับผิดชอบ ผู้ปกครองนักเรียน เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบสอบถาม บันทึกการสนทนากลุ่ม วิเคราะห์ข้อมูลโดยการแจกแจงความถี่ ค่าเฉลี่ย และค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์เนื้อหา 2) เพื่อพัฒนารูปแบบและคู่มือการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษา ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ทรงคุณวุฒิ เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ บันทึกการสัมภาษณ์ บันทึกการประชุมเชิงปฏิบัติการ บันทึกการสัมมนาอิงผู้เชี่ยวชาญ วิเคราะห์ข้อมูล โดยการวิเคราะห์เนื้อหา 3) เพื่อทดลองการใช้รูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ผู้บริหารสถานศึกษา คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ครู ผู้ปกครองนักเรียน สำหรับเครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ บันทึกการสัมภาษณ์ วิเคราะห์ข้อมูล โดยการวิเคราะห์เนื้อหา 4) เพื่อประเมินการใช้รูปแบบการบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 ผู้ให้ข้อมูล ได้แก่ ผู้เชี่ยวชาญ ผู้ทรงคุณวุฒิ ผู้บริหารสถานศึกษา คณะกรรมการสถานศึกษาขั้นพื้นฐาน ครู ผู้ปกครองนักเรียน เครื่องมือที่ใช้ ได้แก่ แบบประเมินการใช้รูปแบบ แบบประเมินความพึงพอใจ วิเคราะห์ข้อมูล โดยการคำนวณ ค่าเฉลี่ย ค่าส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน
สรุปผลการวิจัย
1. ผลการศึกษาสภาพ ปัญหาและปัจจัยการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 โดยการ ใช้แบบสอบถาม และการสนทนากลุ่ม ดังนี้
1.1 สภาพการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 การจัดทำแผนงบประมาณ เปิดโอกาสให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องได้แสดงความคิดเห็น กำหนดและคำนวณต้นทุนผลผลิตของสถานศึกษา วิเคราะห์กิจกรรมเพื่อที่จะกำหนด นำข้อมูลสภาพ และปัญหาการบริหารงบประมาณ ของสถานศึกษามาใช้ในการวิเคราะห์ สภาพแวดล้อมภายในและภายนอกสนับสนุนให้ผู้ปฏิบัติงานได้คิดสร้างสรรค์ในการเสนอแผนงานโครงการที่สอดคล้องกับวิสัยทัศน์ พันธ์กิจ และเป้าประสงค์ของสถานศึกษา ปฏิบัติตามระเบียบว่าด้วยการบริหารงบประมาณอย่างชัดเจน รายงานการเงินข้อมูลทางบัญชีในด้านการบริหารการเงิน การควบคุมงบประมาณให้แก่บุคคลภายในและภายนอกที่เกี่ยวข้อง รายงานทางการเงิน มีความน่าเชื่อถือและปฏิบัติตามกฎหมาย ระเบียบ ข้อบังคับ
1.2 ปัญหาการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 พบว่า บุคลากรปฏิบัติงานวางแผนงบประมาณมีประสบการณ์และความชำนาญไม่เพียงพอ การคำนวณต้นทุนผลผลิตไม่ตอบสนองความต้องการของผู้มีส่วนเกี่ยวข้อง การจัดระบบการจัดซื้อจัดจ้างบางขั้นตอนไม่ชัดเจน การตรวจสอบระบบการจัดซื้อจัดจ้างของสถานศึกษาไม่ครอบคลุม ผู้ปฏิบัติหน้าที่ในการบริหารทางการเงินและการควบคุมงบประมาณมีความรู้ความสามารถไม่เพียงพอ ผู้บริหารสามารถตัดสินใจเกี่ยวกับรายงานทางการเงินและผลการดำเนินงานเพียงบางกรณี การบริหารสินทรัพย์มีการติดตาม ตรวจสอบ ประเมินผล และพัฒนาไม่ต่อเนื่อง ผลการการตรวจสอบภายในบางขั้นตอนไม่ชัดเจน
1.3 ปัจจัยการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนในสังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1
1.3.1 ปัจจัยภายใน พบว่า สถานศึกษากำหนดโครงสร้างและนโยบายการศึกษาที่มีความชัดเจนส่งผลต่อประสิทธิภาพการนิเทศ กำกับ ติดตาม สถานศึกษามีบริการทางการศึกษาที่ครอบคลุมประชากรทุกกลุ่มเป้าหมายที่ทั่วถึงและมีคุณภาพ มีการจัดทำหลักสูตรการเรียนรู้ที่สอดคล้องกับการศึกษาชาติและสภาพท้องถิ่น สถานศึกษามีจุดแข็งในด้านบุคลากร ที่มีคุณธรรม จริยธรรม ยึดมั่นในระเบียบวินัยในการทำงานเป็นแบบอย่างที่ดี สถานศึกษามีการกระจายอำนาจทางด้านการเงิน/งบประมาณได้ทั่วถึง สถานศึกษามีการนำสื่อเทคโนโลยีที่ทันสมัยมาใช้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งสื่อที่ช่วยผู้เรียนในการเรียนรู้ด้วยตนเอง สถานศึกษามีการจัดการศึกษาโดยยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงและบริหารจัดการเชิงกลยุทธ์ได้เป็นระบบ
1.3.2 ปัจจัยภายนอก พบว่า สถานศึกษากำหนดคุณลักษณะพื้นฐานชีวิตที่เป็นคนดี มีคุณธรรม จริยธรรม ด้านเทคโนโลยี สถานศึกษามีระบบโครงสร้างพื้นฐานที่ทั่วถึง และความก้าวหน้าทันสมัย ส่งผลให้นักเรียนสามารถเข้าถึงแหล่งเรียนรู้และสืบค้นข้อมูล ความรู้ ได้ด้วยตนเองอย่างหลากหลาย สถานศึกษาได้นำแนวปฏิบัติตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ ทำให้ประชาชนมีความเป็นอยู่ดีขึ้น รัฐธรรมนูญและพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ จะเปิดโอกาสให้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่ายได้มีส่วนร่วมจัดการศึกษาและรับโอกาสทางการศึกษาอย่างทั่วถึง รัฐมีการนำระบบธรรมาภิบาลมาใช้ ก่อให้เกิดประโยชน์ ต่อผู้รับบริการ เกิดความเสมอภาคและเป็นธรรม
2. ผลการพัฒนารูปแบบและคู่มือการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน
ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1
2.1 จากการศึกษาแนวปฏิบัติการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงานของสถานศึกษาที่ประสบผลสำเร็จ โดยการวิเคราะห์เอกสาร และการสัมภาษณ์ ประชุมเชิงปฏิบัติการ และตรวจสอบรูปแบบโดยผู้เทรงคุณวุฒิร่วมกันวิพากษ์และให้ข้อเสนอแนะ เกี่ยวกับร่างรูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 และได้ปรับปรุง แก้ไขให้เหมาะสม องค์ประกอบของรูปแบบ ทั้งเป็น 8 องค์ประกอบ ได้แก่ องค์ประกอบ 1 หลักการ องค์ประกอบ 2 วัตถุประสงค์ องค์ประกอบ 3 สภาพแวดล้อม องค์ประกอบ 4 ปัจจัยนำเข้า องค์ประกอบ 5 กระบวนการ องค์ประกอบ 6 ผลผลิต องค์ประกอบ 7 การประเมินผล องค์ประกอบ 8 เงื่อนไขสำคัญสู่ความสำเร็จ
2.2 การจัดทำคู่มือ การใช้รูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 ประกอบด้วย ปก ส่วนนำ บทที่ 1 บทนำ บทที่ 2 บทบาทและหน้าที่ความรับผิดชอบ บทที่ 3 หลักเกณฑ์วิธีการปฏิบัติงาน/เงื่อนไข บทที่ 4 วิธีการปฏิบัติงาน/รายละเอียดการปฏิบัติงาน บทที่ 5 ปัญหาอุปสรรค/แนวทางการแก้ไข และพัฒนางาน บรรณานุกรม ภาคผนวก และการตรวจสอบความถูกต้อง ความเหมาะสม มีการปรับข้อความและเนื้อหาบางส่วนให้มีความสอดคล้องกันกับวัตถุประสงค์ของคู่มือ
3. ผลการทดลองการใช้รูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน
ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร
เขต 1
ผลการทดลองการใช้รูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน
ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 พบว่า สถานศึกษานำหลักการไปดำเนินการเพื่อรองรับการบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงานอย่างมีประสิทธิภาพ การจัดการทางการเงิน ชุมชนเข้าใจระบบการศึกษา มีค่านิยม ขนบธรรมเนียมประเพณี แนวโน้มทางสังคม การคมนาคม การสื่อสาร อาชีพและปัญหาสังคม ตามบริบทของท้องถิ่นจัดทำโครงสร้างนโยบาย ระบบงานของได้มีประสิทธิภาพ ให้บริการทางการศึกษาได้อย่างมีคุณภาพ จัดทำ แผนงบประมาณ แผนกลยุทธ์ ประมาณการรายจ่ายล่วงหน้าระยะปานกลาง การจัดทำแผนการปฏิบัติการประจำปี ได้มีประสิทธิภาพ บุคลากรปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิผล การบริหารทางการเงินและการควบคุมงบประมาณ การรายงานทางการเงินและผลดำเนินงาน บุคลากรต้องมีความรู้ความสามารถที่เหมาะสมกับงานและไม่ท้อถอยต่อการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นและการปฏิบัติอย่างเต็มความสามารถจะต้องทำการพิจารณาปรับเปลี่ยนกลยุทธ์ให้ตามทันการเปลี่ยนแปลง
4 ผลการประเมินรูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1
4.1 ผลการใช้รูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 พบว่า สถานศึกษานำหลักการมีส่วนร่วมไปใช้ในการดำเนินการบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงานอย่างมีประสิทธิภาพตามบริบทของท้องถิ่น จัดทำโครงสร้างนโยบาย ระบบงานของสถานศึกษาได้มีประสิทธิภาพ ให้บริการทางการศึกษาได้อย่างมีคุณภาพ จัดทำแผนงบประมาณ แผนกลยุทธ์ ประมาณการรายจ่ายล่วงหน้าระยะปานกลาง การจัดทำแผนการปฏิบัติการประจำปี ได้มีประสิทธิภาพ บุคลากรปฏิบัติงานอย่างมีประสิทธิผลการบริหารทางการเงินและการควบคุมงบประมาณ บุคลากรต้องมีความรู้ความสามารถที่เหมาะสมกับงานจัดสรรวัสดุอุปกรณ์เพียงพอและมีคุณภาพ ชัดเจน จัดสรรงบประมาณ ในช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) อย่างเป็นขั้นตอนสร้างความเชื่อมั่นให้กับบุคลากรและผู้มีส่วนเกี่ยวข้องได้เป็นอย่างดี
4.2 ผลการประเมินความพึงพอใจรูปแบบการมีส่วนร่วมบริหารงบประมาณแบบมุ่งเน้นผลงาน ของโรงเรียนชุมชนบ้านเขาแก้ว สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากำแพงเพชร เขต 1 โดยใช้แบบประเมิน พบว่า การปฏิบัติกิจกรรมได้ครบถ้วน สมบูรณ์ ความเหมาะสมของระยะเวลาดำเนินงาน วิธีการ กิจกรรมที่ปฏิบัติในแต่ละขั้นตอนสอดคล้องกับเป้าหมายที่วางไว้