วิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practices) ชื่อผลงาน : ส่งเสริมพัฒนาทักษะการคิดของเด็กปฐมวัยชั้นอนุบาล 2 ผ่านการจัดกิจกรรมเสริมประสบการณ์ โดยใช้รูปแบบ ผังกราฟฟิก แสดงความสัมพันธ์ Venn diagram
แบบการนำเสนอผลงานสถานศึกษาที่มีวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ (Best Practices)
ด้านการจัดประสบการณ์การจัดการศึกษาปฐมวัย
ชื่อผลงาน : ส่งเสริมพัฒนาทักษะการคิดของเด็กปฐมวัยชั้นอนุบาล 2 ผ่านการจัดกิจกรรมเสริมประสบการณ์ โดยใช้ รูปแบบ ผังกราฟฟิก แสดงความสัมพันธ์ Venn diagram
ด้าน การจัดประสบการณ์การจัดการศึกษาปฐมวัย(ด้านครูผู้สอน)
ชื่อผู้นำเสนอผลงาน : นางสาว ธารารัตน์ จันจม
ตำแหน่ง ครูผู้สอน โรงเรียน บ้านแม่แพ
สังกัด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาแม่ฮ่องสอน เขต ๒ ตำบล แม่สะเรียง อำเภอ แม่สะเรียง
จังหวัด แม่ฮ่องสอน รหัสไปรษณีย์ ๕๘๑๑๐
โทรศัพท์ ๐๙๓ - ๒๒๔๕๙๓๖
E-mail : golfze109 @ Hotmail .com
ความสำคัญของผลงานหรือนวัตกรรมที่นำเสนอ
ครูในระดับปฐมวัยจึงต้องคำนึงถึงการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนที่จะต้องเน้นเด็กเป็นสำคัญให้เด็กได้มีพัฒนาการที่เหมาะสมตามวัยทั้ง 4 ด้าน ด้านร่างกาย ด้านอารมณ์ ด้านสังคม และด้านสติปัญญา และ
เด็กทุกคนมีสิทธิ์ที่จะได้รับการอบรมเลี้ยงดูและการส่งเสริมพัฒนาการตามอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิ์ของเด็ก ตลอดจนได้รับการจัดประสบการณืการเรียนรู้อย่างเหมาะสม(กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๖๐: 4)ประสบการณ์สำคัญที่ส่งเสริมพัฒนาด้านสติปัญญา เป็นการสนับสนุนให้เด็กได้รับรู้ และเรียนรู้สิ่งต่างๆรอบตัวผ่านการมีปฏิสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม บุคคลและสื่อต่างๆด้วยกระบวนการเรียนรู้ที่หลากหลายเผื่อเปิดโอกาสให้เด็กพัฒนาทักษะการใช้ภาษา จินตนาการความคิดสร้างสรรค์ การแก้ปัญหาการคิดเชิงเหตุผลและการคิดรวบยอดเกี่ยวกับสิ่งต่างๆรอบตัว (กระทรวงศึกษาธิการ, ๒๕๖๐: 37) วิธีการสอน วิธีการสอนคือ ขั้นตอนในการดำเนินการสอนให้สำเร็จด้วยวิธีการต่างๆ ที่แตกต่างกันไปตามองค์ประกอบ และขั้นตอนสำคัญอันเป็นลักษณะเฉพาะหรือลักษณะเด่นที่ขาดไม่ได้ของวิธีนั้นๆ (รศ.ดร.ทิศนา แขมมณี(2545))หลากหลายวิธีการสอน คือ ข้อตกลงพื้นฐานที่ครูทุกระดับต้องยอมรับว่า ผู้เรียนแต่ละคนมีความแตกต่างกัน ถ้าครูปฏิบัติต่อเด็กเหมือนกันทุกคนและสอนเท่า ๆ กัน (ตามเกณฑ์เฉลี่ย) ครูคนนั้นก็ย่อมจะล้มเหลวในการเข้าถึงการเรียนรู้ของเด็กแน่นอน แต่หากครูจะรับความรู้และยอมรับความแตกต่างระหว่างบุคคล ก็จะช่วยพัฒนาผู้เรียนให้บรรลุศักยภาพของทุกคนได้ (Kagan(2007)) ) ซึ่งเมื่อพิจารณาสภาพที่พึงประสงค์จะพบว่า ทักษะ การคิดที่ควรส่งเสริมในเด็กปฐมวัย ได้แก่ การสังเกต การเปรียบเทียบ การจําแนก การจัดกลุ่ม การเรียงลําดับ การคาดคะเน การให้เหตุผลฯลฯ ทักษะเหล่านี้นับเป็นทักษะการคิดพื้นฐานหรือทักษะการคิดที่ เป็นแกนที่จะนําไปสู่การพัฒนาทักษะการคิดขั้นสูง (ชนาธิป พรกุล, ๒๕๕๔: ๒๔๘-๒๕๕)
จากสภาพปัญหานักเรียนชั้นอนุบาล 2 โรงเรียนบ้านแม่แพ พบปัญหาพฤติกรรมในเด็กบางคนที่ขาด ทักษะการคิด การสังเกต เปรียบเทียบ การสรุป ขาดความมั่นใจในตนเองและความกล้าแสดงออกเมื่อต้องทำกิจกรรมและการใช้ภาษาในการสื่อสารระหว่างการร่วมทำกิจกรรมมักจะตอบคำถามตามเพื่อนซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการเรียนรู้ของเด็กซึ่งเป็นเรื่องที่ครูผู้สอนเป็นกังวนอย่างมาก ครูจึงมีความต้องการที่จะพัฒนาเด็กให้เกิดทักษะการคิด การสังเกต เปรียบเทียบ ครูจึงศึกษาค้นคว้าวิธีการจัดกิจกรรมที่จะเสริมประสบการณ์ของเด็กที่จะเกิดการพัฒนาทักษะต่างๆที่มีความจำเป็นต่อการเรียนรู้ของเด็กโดยการจัดกิจกรรมเสริมประสบการณ์แบบบูรณาการที่ส่งเสริมทักษะการคิด โดยการใช้ผังกราฟิก Venn Diagram เพื่อส่งเสริมสนับสนุนผู้เรียนและเป็นเครื่องมือที่ทำให้ผู้เรียน เกิดทักษะกระบวนการคิด ตีความ เปรียบเทียบ สรุป และเชื่อมโยงข้อมูลความรู้เข้าด้วยกัน ทำให้เกิดความเข้าใจสาระสำคัญของข้อมูลต่างๆ
เทคนิคการใช้ผังกราฟิก เป็นเทคนิคที่พัฒนาต่อเนื่องมาจากการจัดโครงสร้างความคิดล่วงหน้าตามทฤษฎีการเรียนรู้อย่างมีความหมาย (meaningful learning theory) ของเดวิด อูซูเบล (David P. Ausubel) นักจิตวิทยาอเมริกัน ที่เสนอการจัดโครงสร้างความคิด หรือโครงสร้างภาพรวมล่วงหน้า (presenting first) เพื่อใช้สำหรับอ่านและทำความเข้าใจเนื้อหาจากตำรา หลังจากนั้นมีแผนภาพแบบต่างๆเกิดขึ้นมากกว่า 20 ชนิด รวมทั้งโครงสร้างภาพรวมที่นำมาใช้ทำความเข้าใจบทความที่มีความยาวมากๆ โดยนำเสนอข้อมูลในรูปไดอะแกรม และรูปภาพต่างๆ
ในการพัฒนาเด็กปฐมวัยในครั้งนี้ ได้ศึกษาแนวคิดทฤษฎีที่เกี่ยวข้อง ประกอบด้วย
วรนาท รักสกุลไทย (๒๕๕๖) ได้ชี้ให้เห็นถึงความสำคัญของการใช้ผังกราฟิกกับการเรียนรู้ของเด็กได้ว่า การนำเสนอด้วยภาพ ช่วยให้เด็กจดจำและเกิดความเข้าใจในเนื้อหาหรือสิ่งที่เรียนรู้ได้ง่ายขึ้น ผังกราฟิกช่วยให้เด็กสามารถจัดระบบความคิด และเชื่อมโยงความรู้ใหม่กับความรู้เดิมได้ด้วยตนเอง นอกจากนี้ผังกราฟิกยังมีความสำคัญในการนำเสนอสิ่งที่เด็กเรียนรู้ในรูปแบบภาพ ช่วยให้เป็นรูปธรรมและเห็นภาพได้ชัดเจนขึ้น ประเด็นสำคัญ ผังกราฟิกช่วยให้เด็กได้ใช้ทักษะการคิดในระดับสูงทั้งวิเคราะห์ สังเคราะห์ ไตร่ตรองและประเมินค่า อีกทั้งเป็นเครื่องมือที่ช่วยอำนวยความสะดวกให้แก่คุณครู ในการจัดระบบข้อมูล เพื่อการประกันคุณภาพการศึกษา กล่าวคือ คุณครูสามารถนำผังกราฟิกมาเป็นส่วนหนึ่ง
เทคนิคการใช้ผังกราฟิก (graphic organizer) ทฤษฎีของอูซูเบลเป็นทฤษฎีที่หาหลักการอธิบายการเรียนรู้ที่เน้นการเชื่อมโยงความรู้ที่ปรากฏในหนังสือที่โรงเรียนใช้กับความรู้เดิมที่อยู่ในสมองของผู้เรียนในโครงสร้างสติปัญญา(cognitive structure) หรือการสอนโดยวิธีการให้ข้อมูลข่าวสาร เขาเรียกทฤษฏีนี้ว่า ทฤษฏีการเรียนรู้อย่างมีความหมาย( meaningful verbal learning) โดยนิยามว่า เป็นการเรียนที่ผู้เรียนได้รับมาจากการที่ผู้สอน อธิบายสิ่งที่จะต้องเรียนรู้ให้ทราบและผู้เรียนรับฟังด้วยความเข้าใจ โดยผู้เรียนเห็นความสัมพันธ์ของสิ่งที่เรียนรู้กับโครงสร้างภาพรวมที่ได้เก็บไว้ในความทรงจำ และจะสามารถนำมาใช้ในอนาคตเวนน์ไดอะแกรม Venn diagram เป็นผังกราฟิกที่เป็นผังวงกลม 2 วง หรือมากกว่า ที่มีส่วนหนึ่งซ้อนกันอยู่ เป็นผังกราฟิกที่เหมาะสำหรับการนำเสนอสิ่ง 2 สิ่ง ซึ่งมีความเหมือนและความแตกต่างแผนภาพ Venn เป็น เครื่องมือภาพที่ ใช้ในการเปรียบเทียบและเปรียบเทียบวัตถุเหตุการณ์บุคคลหรือแนวความคิดอย่างน้อยสองอย่าง มักใช้ใน วิชาศิลปะ และคณิตศาสตร์เพื่อจัดระเบียบความแตกต่างและความคล้ายคลึงกันกราฟิกที่ เรียบง่ายนี้ช่วยให้นักเรียนเข้าใจได้ง่ายว่าทั้งสองสิ่งมีความแตกต่างกันอย่างไรในเวลาเดียวกัน
จุดประสงค์และเป้าหมายของการดำเนินการ
1. จุดประสงค์
1.1 เพื่อส่งเสริมสนับสนุนผู้เรียนเกิดทักษะกระบวนการคิด การสังเกต เปรียบเทียบ
1.2 เพื่อส่งเสริมสนับสนุนในการจัดกิจกรรมเสริมประสบการณ์โดยการใช้ผังกราฟิก Venn Diagram
1.3 เพื่อเสริมสร้างสนับสนุนให้เด็กเกิดความมั่นใจในตนเองและความกล้าแสดงออกเมื่อต้องร่วมทำกิจกรรมเพื่อนครูและบุคคลรอบตัวของเด็ก
1.4 เพื่อส่งเสริมนักเรียนแสดงความสามารถด้านต่าง ๆ ที่ได้รับการส่งเสริมและพัฒนาศักยภาพที่มีอยู่ภายใน ได้แสดงออกอย่างเต็มศักยภาพ
2. เป้าหมายของการดำเนินการ
2.1 เป้าหมายเชิงปริมาณ
2.1.1 นักเรียนระดับชั้นอนุบาล 2 จำนวน 13 คน
2.1.2 นักเรียนร้อยละ 80 เกิดทักษะกระบวนการคิด การสังเกต เปรียบเทียบโดยการใช้กิจกรรมผังกราฟิก Venn Diagram
2.2 เป้าหมายเชิงคุณภาพ
ผู้เรียนเกิดทักษะกระบวนการคิด การสังเกต เปรียบเทียบ เด็กเกิดความมั่นใจในตนเองและความกล้าแสดงออกเมื่อต้องร่วมทำกิจกรรมเพื่อนครูและบุคคลรอบตัวของเด็กโดยการจัดกิจกรรมเสริมประสบการณ์โดยการใช้ผังกราฟิก Venn Diagram