นิทานชาดก

                นิทานชาดก เป็นนิทานที่มีที่มาจากศาสนาพุทธ  พระพุทธเจ้าทรงนำนิทานพื้นบ้านอินเดียที่รู้จักกันดีมาใช้เป็นสื่อในการสอนธรรมะเมื่อพระองค์แสดงธรรมถึงตรงที่ต้องการให้ความกระจ่างก็จะทรงยกนิทานขึ้นมาเปรียบเทียบให้เนื้อความเข้ากันกับธรรมะที่ทรงแสดง  นิทานชาดกเป็นนิทานอิงธรรมะซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของคัมภีร์พระไตรปิฎก  เชื่อกันว่าเป็นเรื่องราวของพระพุทธเจ้าในชาติก่อน  สมัยที่ยังทรงเสวยพระชาติเป็นพระโพธิสัตว์  บำเพ็ญบารมีต่าง ๆ ก่อนที่จะจุติเป็นพระพุทธเจ้า

                ชาดกมีทั้งหมด 547  เรื่อง  นิบาตชาดก  มีผู้แต่งอธิบายนิทานชาดกให้เข้าใจเรื่องราวได้สมบูรณ์ขึ้น  เรียกว่า  อรรถกถาชาดก  โดยแต่งเป็นนิทานร้อยแก้วภาษาบาลี  ชาดกในอรรถกถาชาดกที่รู้จักกันแพร่หลาย  ได้แก่  ทศชาติชาดก  หรือที่เรียกว่าพระเจ้าสิบชาติ  เป็นเรื่องของ             พระโพธิสัตว์สิบชาติสุดท้ายก่อนมาเป็นพระพุทธเจ้า ได้แก่ 

1.   พระเตมีย์  ยิ่งด้วยเนกขัมมบารมี  แกล้งทำเป็นใบ้และง่อยเปลี้ย  พระบิดาให้ฝัง                

ทั้งเป็นจึงบวชสำเร็จ  

2.   พระมหาชนก  ยิ่งด้วยวิริยบารมี  พยายามว่ายน้ำอยู่  7 วัน 7  คืน  นางมณีเมขลา

มาช่วยจึงได้ขึ้นครองเมืองมิถิลา  

3.   พระสุวรรณสาม  ยิ่งด้วยเมตตาบารมี  ถูกศรของกบิลยักษ์ กลับฟื้นคืนชีพและ

มารดาบิดาตามืดกลับคืนดี 

4.   พระเนมิราช  ยิ่งด้วยอธิษฐานบารมี  พระมาตลีเทพสารถี  ให้ชมนรกสวรรค์               

ของผู้ที่ได้ทำบุญและทำบาปไว้ 

5.   พระมโหสถบัณฑิต  ยิ่งด้วยปัญญาบารมี  ชนะพระเจ้าจุลนีและกษัตริย์ 101                 

ให้ทำสันติภาพด้วยอหิงสา 

6.   พระภูริทัต  ยิ่งด้วยสีลบารมี  ถูกอาลำพายนต์หมองูมาจับตัวไป  ไม่ทำอันตราย

เพราะเกรงว่าศีลจะขาด 

7.   พระจันทกุมาร  ยิ่งด้วยขันติบารมี  จะถูกฆ่าบูชายัญ  พระอินทร์มาช่วยภายหลังได้

ครองเมือง 

8.   พระพรหมนารท  ยิ่งด้วยอุเบกขาบารมีเป็นพรหมเสด็จแปลงลงมาทรมานพระเจ้า

อังคติราช  ให้ละมิจฉาทิฐิ

9.   พระวิฑูรบัณฑิต  ยิ่งด้วยสัจจบารมี  เทศนาแก่ปุณณกะยักษ์ที่จับฟาดจะเอาหัวใจ

ให้ละจากพยศร้าย 

10.   พระเวสสันดร  ยิ่งด้วยทานบารมี  ให้ช้างเผือก  ลูก  เมีย เป็นทาน  9  เดือนครึ่ง 

กลับจากเขาวงกฏครองเมือง 

18

ในทศชาติชาดกนี้ มีคำย่อของแต่ละชาติที่ทำให้จำได้ง่ายตามลำดับ  ดังนี้  เต ชะ สุ  เน  มะ  ภู   จะ  นา  วิ   เว  ในจำนวน 10  เรื่องนี้เรื่องที่พื้นบ้านอีสานถือว่ามีความสำคัญต่อขนบธรรมเนียมประเพณีและวิถีชีวิตมากที่สุด  คือ  พระมหาเวสสันดรชาดก  ซึ่งรู้จักกันในชื่อบุญเผวส  โดยจัดกันในเดือนสี่  เป็นการทำบุญมหาชาติ  และมีความเชื่อว่า  หากผู้ใดได้ฟังเทศน์เรื่องนี้จนจบภายในหนึ่งวันจะเป็นผู้มีบุญญาบารมีและจะได้เกิดบนสวรรค์  ในชาติหน้าจะได้พบพระศรีอริเมตตรัย

                ปัญญาสชาดก  มีที่มาจากวรรณคดีพุทธศาสนาและจากนิทานพื้นบ้าน และกวีไทยได้นำมาแต่งเป็นวรรณคดีร้อยกรองหลายเรื่อง  เช่น  สุธนชาดก  สมุทโฆษชาดก  สิริวิบุลกิติชาดก สุวรรณสังขชาดก สรรพสิทธิชาดก  สุภนิมิตชาดก

                นอกจากนิทานที่มาจากอินเดียและลังกาแล้ว  ยังมีอีกหลายเรื่องที่ได้รับอิทธิพลมาจากนิทานของชาติตะวันตก  เช่น  ซินเดอเรลลา   สโนไวท์  และนิทานอีสป  เป็นต้น