Advertisement
ประวัติความเป็นมาของแคน
แคน เป็นชื่อเครื่องดนตรีพื้นเมืองภาคอีสานที่เก่าแก่มีมาแต่โบราณ แคนเป็น เครื่องดนตรีที่ใช้ปากเป่าให้เป็นเพลง ใครเป็นผู้คิดประดิษฐ์เครื่องดนตรีที่เรียกว่า "แคน" เป็น คนแรก และทำไมจึงเรียกว่า "แคน" นั้น ยังไม่มีหลักฐานที่แน่นอนยืนยันได้ แต่ก็มีประวัติที่เล่า เป็นนิยายปรัมปราสืบต่อกันมา ดังต่อไปนี้
หญิงหม้ายผู้คิดประดิษฐ์ทำแคน
กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว มีพรานคนหนึ่งได้ไปเที่ยวล่าเนื้อในป่า เขาได้ยินเสียงนกกรวิก (นกการเวก) ร้องไพเราะจับใจมาก เมื่อกลับมาจากป่าถึงบ้าน จึงได้เล่าเรื่องที่ตัวเองไปได้ยินเสียง นกกรวิกร้องด้วยเสียงไพเราะนั้นให้แก่ชาวบ้าน เพื่อนฝูงฟัง ในจำนวนผู้ที่มาฟังเรื่องดังกล่าวนี้มี หญิงหม้ายคนหนึ่งเกิดความกระหายใคร่อยากจะฟังเสียงร้องของนกกรวิกยิ่งนัก จึงได้พูดขอร้อง ให้นายพรานล่าเนื้ออนุญาตให้ตนติดตามไปในป่าด้วย เพื่อจะได้ฟังเสียงร้องของนก ตามที่นาย พรานได้เล่าให้ฟัง ในวันต่อมาครั้นเมื่อนายพรานล่าเนื้อได้พาหญิงหม้ายดั้นด้นไปถึงในป่า จนถึง ถิ่นที่นกกรวิก และนกเหล่านั้นก็กำลังส่งเสียงร้องตามปกติวิสัยของมัน นายพรานก็ได้กล่าวเตือน หญิงหม้ายให้เงี่ยหูฟังว่า
"นกกรวิกกำลังร้องเพลงอยู่ สูเจ้าจงฟังเอาเถอะ เสียงมันออนซอนแท้ แม่นบ่"
หญิงหม้ายผู้นั้น ได้ตั้งใจฟังด้วยความเพลิดเพลิน และติดอกติดใจในเสียงอันไพเราะ ของนกนั้นเป็นยิ่งนัก ถึงกับคลั่งไคล้ใหลหลง รำพึงอยู่ในใจตนเองว่า
"เฮ็ดจั่งได๋นอ จั่งสิได้ฟังเสียงอันไพเราะ ม่วนชื่น จับใจอย่างนี้ตลอดไป ครั้นสิคอยเฝ้า ฟังเสียงนกในถิ่นของมัน ก็เป็นแดนดงแสนกันดาร อาหารก็หายาก หมากไม้ก็บ่มี" จึงได้คิดตัดสิน แน่วแน่ในใจตนเองว่า
"เฮาสิต้องคิดทำเครื่องบังเกิดเสียง ให้มีเสียงเสนาะ ไพเราะออนซอนจับใจ ดุจดังเสียง นกกรวิกนี้ให้จงได้"
เมื่อหญิงหม้ายกลับมาถึงบ้าน ก็ได้คิดอ่านทำเครื่องดนตรีต่าง ๆ ทั้งเครื่องดีด สี ตี เป่า หลาย ๆ อย่าง ก็ไม่มีเครื่องดนตรีชนิดใดมีเสียงไพเราะวิเวกหวานเหมือนเสียงนกกรวิก ในที่สุดนาง ได้ไปตัดไม้ไผ่น้อยชนิดหนึ่ง เอามาประดิษฐ์ดัดแปลงเป็นเครื่องเป่าชนิดหนึ่ง แล้วลองเป่าดู ก็รูสึก ค่อนข้างไพเราะ จึงได้พยายามดัดแปลงแก้ไขอีกหลายครั้งหลายครา จนกระทั่งเกิดเป็นเสียงและ ท่วงทำนองอันไพเราะเหมือนเสียงนกกรวิก จนในที่สุดเมื่อได้แก้ไขครั้งสุดท้ายแล้วลองเป่าก็รู้สึก ไพเราะออนซอนดีแท้ จึงคิดที่จะไปทูลเกล้าถวายพระเจ้าปเสนทิโกศล ให้ทรงทราบ
ก่อนที่จะได้เข้าเฝ้า นางก็ได้เพียรพยายามปรับปรุงแก้ไขเสียงดนตรีของนางให้ดีขึ้นกว่า เดิม และยังได้ฝึกหัดเป่าเป็นท่วงทำนองต่าง ๆ จนมีความชำนาญเป็นอย่างดี
ครั้นถึงกำหนดวันเข้าเฝ้า นางก็ได้เป่าดนตรีจากเครื่องมือที่นางได้คิดประดิษฐ์ขึ้นนี้ ถวาย เมื่อเพลงแรกจบลง นางจึงได้ทูลถามว่า
"เป็นจั๋งได๋ ม่วนบ่ ข้าน้อย"
พระเจ้าปเสนทิโกศล ได้ตรัสตอบว่า "เออ พอฟังอยู่"
นางจึงได้เป่าถวายซ้ำอีกหลายเพลง ตามท่วงทำนองเลียนเสียงนกกรวิกนั้น เมื่อจบถึง เพลงสุดท้าย พระเจ้าปเสนทิโกศล ได้ทรงตรัสว่า "เทื่อนี่ แคนแด่" (ครั้งนี้ ดีขึ้นหน่อย)
หญิงหม้าย เจ้าของเครื่องดนตรี จึงทูลถามว่า "เครื่องดนตรีอันนี่ ควรสิเอิ้นว่าจั่งได๋ ข้าน้อย" (เครื่องดนตรีนี้ ควรจะเรียกว่าอย่างไร พระเจ้าข้า)
พระเจ้าปเสนทิโกศล ทรงตรัสว่า "สูจงเอิ้นดนตรีนี้ว่า "แคน" ตามคำเว้าของเฮา อันท้ายนี้ สืบไปเมื่อหน้าเทอญ" (เจ้าจงเรียกดนตรีนี้ว่า "แคน" ตามคำพูดของเราตอนท้ายนี้ ต่อไปภายหน้าเถิด)
ด้วยเหตุนี้ เครื่องดนตรีที่หญิงหม้ายประดิษฐ์ขึ้นโดยใช้ไม้ไผ่น้อยมาติดกันใช้ปากเป่า จึงได้ชื่อว่า "แคน" มาตราบเท่าทุกวันนี้
นี่เป็นเพียงนิทานปรัมปราที่เล่าสืบต่อกันมา ไม่มีหลักฐานยืนยันแน่นอน
บางท่านก็สันนิษฐานว่า คำว่า "แคน" คงจะเรียกตามเสียงเครื่องดนตรีที่ดังออกมาว่า "แคนแล่นแคน แล่นแคน แล่นแคน" ซึ่งเป็นเสียงที่ดังออกมาจากการเป่าเครื่องดนตรีชนิดนี้ แต่ บางคนก็มีความเห็นว่า คำว่า "แคน" คงเรียกตามไม้ที่ใช้ทำเต้าแคน กล่าวคือ ไม้ที่นำมาเจาะใช้ ทำเต้าแคนรวมเสียงจากไม้ไผ่น้อยหลาย ๆ ลำนั้น เขานิยมใช้ไม้ตะเคียน ซึ่งภาษาท้องถิ่นทางภาค อีสานเรียกว่า "ไม้แคน" แต่บางท่านก็ให้ความเห็นที่แตกต่างกันออกไป
![](http://www.isangate.com/images2/kan.jpg)
แต่มีสิ่งหนึ่งที่น่าคิดอยู่บ้างคือ "แคน" นี้น่าจะทำขึ้นโดยผู้หญิง ซ้ำยังเป็น "หญิงหม้าย" เสียด้วย ด้วยเหตุผลที่ว่า ส่วนประกอบที่ใช้ทำแคนอันสำคัญคือส่วนที่ใช้ปากเป่า ยังเรียกว่า "เต้า แคน" และมีลักษณะรูปร่างเป็นกระเปาะคล้าย "เต้านม" ของสตรีอีกด้วย ทั้งการเป่าแคนก็ใช้วิธี เป่าและดูด จนสามารถทำให้เกิดเสียงอันไพเราะ นอกจากนี้ยังมีเหตุผลสนับสนุนอีกข้อคือ คำที่ เป็นลักษณะนามเรียกชื่อและจำนวนของแคนก็ใช้คำว่า "เต้า" แทนคำว่า อัน หรือ ชิ้น ฯลฯ ดังนี้ เป็นต้น ที่สำคัญคือ เสียงของแคนเป็นเสียงที่ไพเราะอ่อนหวาน ซาบซึ้งเหมือนเสียงนกการเวก ตาม นิทานเรื่องดังกล่าว เหมือนเสียงของหญิงหม้ายที่ว้าเหว่เดียวดาย ดังนั้นถ้าจะกล่าวว่า "หญิงหม้าย" เป็นผู้ประดิษฐ์คิดทำแคนขึ้นเป็นคนแรก จึงเป็นเหตุผลที่น่ารับฟังได้มากพอสมควรทีเดียว
ลักษณะของแคนมีสองชนิด คือ แคนน้อย (ยาวศอก คืบ ยาวสองศอก ยาวสองศอกคืบ) และแคนใหญ่ (ยาวสามศอก ยาวสามศอกคืบ สี่ศอก สี่ศอกคืบ) ที่เคยใช้ในปัจจุบัน แต่ที่เคยมี ยาวถึงหกศอก แคนสองขนาดนี้แบ่งเป็นสองอย่าง คือ แคนเจ็ด และแคนแปด แคนเจ็ดนั้นมีลูกเจ็คู่ ส่วนแคนแปดนั้นมีลูกแปดคู่
ส่วนแคนของเผ่าลาวลุ่มนั้นมีหกคู่ และแคนของเผ่าลาวสูงมีแค่สามคู่เท่านั้น และใช้ท่อต่อเต้าสำหรับการเป่าตามธรรมดา
แคนลาวสูง ลาวลุ่ม ลาวเทิง
"แคน" ทำด้วยไม้อ้อ หรือไม้เหี้ยน้อย แต่เดี๋ยวนี้ไม้อ้อหาได้ยากเขาจึงทำแคนด้วยไม้เหี้ยน้อย และจะต้องหาให้ได้ลดขนาดเท่านิ้วมือจึงจะใช้ได้ นอกจากไม้เหี้ยน้อยซึ่งทำเป็นลูกแคนยาวลดหลั่นกันตามลำดับ 7 คู่ หรือ 8 คู่ ประกอบเข้ากันกับเต้า ติดสูด (ขี้สูด) ข้างบนและข้างล่างเต้า เพื่อไม่ให้ลมเป่าเข้าสูบออกรั่ว แล้วยังมีลิ้นแคน รูแพว และรูนับเสียงเป็นสิ่งสำคัญด้วย ข้างในของแต่ละลำไม้ลูกแคนประกอบด้วยลิ้นแคนหนึ่งอันที่มีหนึ่งเสียง และจะต้องเจาะรูแพวให้ถูกตามเสียงเสมอ วิธีเป่าแคนลาวลุ่มก็เหมือนกับการเป่าแคนลาวเทิง หรือ ลาวสูง คือจะต้องใช้อุ้งมือทั้งสองข้าง อุ้มเต้าแคนไว้แล้วเป่าหรือดูดสูบลมที่รูเต้า ส่วนนิ้วมือก็นับไล่ตามเสียงไปด้วย
Advertisement
![พืชที่ใช้ทำเครื่องดนตรีพื้นบ้าน พืชที่ใช้ทำเครื่องดนตรีพื้นบ้าน](news_pic/p92553621204.jpg) เปิดอ่าน 32,670 ครั้ง ![เรื่องของคาราโอเกะ เรื่องของคาราโอเกะ](news_pic/p12480700712.jpg) เปิดอ่าน 31,656 ครั้ง ![โดเรมี : ตัวละครจากการ์ตูนโดราเอมอน โดเรมี : ตัวละครจากการ์ตูนโดราเอมอน](news_pic/p53791721106.jpg) เปิดอ่าน 66,118 ครั้ง ![เครื่องปั้นดินเผา (CERAMICS) เครื่องปั้นดินเผา (CERAMICS)](news_pic/p62096351151.jpg) เปิดอ่าน 29,613 ครั้ง ![ประติมากรรม ประติมากรรม](news_pic/p10495941631.jpg) เปิดอ่าน 68,399 ครั้ง ![โดราเอมอน : ตัวละครจากการ์ตูนโดราเอมอน โดราเอมอน : ตัวละครจากการ์ตูนโดราเอมอน](news_pic/p60116551052.jpg) เปิดอ่าน 46,287 ครั้ง ![พู่กันของสง่า มะยุระ รู้ไหมว่าท่านคือใคร พู่กันของสง่า มะยุระ รู้ไหมว่าท่านคือใคร](news_pic/p56411561203.jpg) เปิดอ่าน 34,504 ครั้ง ![การวาดภาพนกเบื้องต้น การวาดภาพนกเบื้องต้น](news_pic/p71265911022.jpg) เปิดอ่าน 72,016 ครั้ง ![ดนตรีบำบัด ดนตรีบำบัด](news_pic/p75184370715.jpg) เปิดอ่าน 29,316 ครั้ง ![พืชกับศิลปะไทยโบราณ พืชกับศิลปะไทยโบราณ](news_pic/p12296761207.jpg) เปิดอ่าน 32,439 ครั้ง ![ประติมากรรมรูปเคารพ ประติมากรรมรูปเคารพ](news_pic/p43202131632.jpg) เปิดอ่าน 18,459 ครั้ง ![จิตรกรรมไทยแบบประเพณี จิตรกรรมไทยแบบประเพณี](news_pic/p42284031629.jpg) เปิดอ่าน 26,254 ครั้ง ![จิตรกรรม จิตรกรรม](news_pic/p68720741625.jpg) เปิดอ่าน 20,981 ครั้ง ![พื้นฐานการรับรู้ของมนุษย์ พื้นฐานการรับรู้ของมนุษย์](news_pic/p36076401117.jpg) เปิดอ่าน 11,436 ครั้ง ![เจ๋งอะ! มาดูวิธีวาดภาพสามมิติแบบง่ายๆ กัน เจ๋งอะ! มาดูวิธีวาดภาพสามมิติแบบง่ายๆ กัน](news_pic/p76853930650.jpg) เปิดอ่าน 36,052 ครั้ง ![จิตรกรรมไทย จิตรกรรมไทย](news_pic/p39390011627.jpg) เปิดอ่าน 39,677 ครั้ง
|
![การวาดภาพนกเบื้องต้น การวาดภาพนกเบื้องต้น](news_pic/p71265911022.jpg)
เปิดอ่าน 72,016 ☕ คลิกอ่านเลย |
![เนื้อเพลง อิ่มอุ่น เนื้อเพลง อิ่มอุ่น](news_pic/p48624760945.jpg)
เปิดอ่าน 124,024 ☕ คลิกอ่านเลย | ![จิตรกรรม จิตรกรรม](news_pic/p68720741625.jpg)
เปิดอ่าน 20,981 ☕ คลิกอ่านเลย | ![จิตรกรรมไทยแบบประเพณี จิตรกรรมไทยแบบประเพณี](news_pic/p42284031629.jpg)
เปิดอ่าน 26,254 ☕ คลิกอ่านเลย | ![ประติมากรรมรูปเคารพ ประติมากรรมรูปเคารพ](news_pic/p43202131632.jpg)
เปิดอ่าน 18,459 ☕ คลิกอ่านเลย | ![Cut-Away Leaf Art ตัดใบไม้ให้เป็นงานอาร์ต Cut-Away Leaf Art ตัดใบไม้ให้เป็นงานอาร์ต](news_pic/p25612451804.jpg)
เปิดอ่าน 40,149 ☕ คลิกอ่านเลย | ![ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี](news_pic/p23533970114.jpg)
เปิดอ่าน 139,016 ☕ คลิกอ่านเลย |
|
≡ เรื่องน่าอ่าน/สาระน่ารู้ ≡ ![ทำไมจึงไม่บรรจุน้ำอัดลมให้เต็มขวด? ทำไมจึงไม่บรรจุน้ำอัดลมให้เต็มขวด?](news_pic/p29341632241.jpg)
เปิดอ่าน 26,111 ครั้ง | ![เทคนิคเพิ่มความเร็วในการอ่านภาษาอังกฤษ เทคนิคเพิ่มความเร็วในการอ่านภาษาอังกฤษ](news_pic/p68260360957.jpg)
เปิดอ่าน 31,505 ครั้ง | ![การลาศึกษาต่อต่างประเทศ การลาศึกษาต่อต่างประเทศ](news_pic/pic/p61544461146.jpg)
เปิดอ่าน 34,086 ครั้ง | ![ปลูก "มะละกอ" สร้างรายได้ที่น่าทึ่ง ปลูก "มะละกอ" สร้างรายได้ที่น่าทึ่ง](news_pic/p97645091346.jpg)
เปิดอ่าน 18,316 ครั้ง | ![ประโยชน์ของการบริหารจิตและการเจริญปัญญา ประโยชน์ของการบริหารจิตและการเจริญปัญญา](news_pic/p23004510656.jpg)
เปิดอ่าน 3,987 ครั้ง |
|
|