นิทานเทวปกรณ์ เรื่องพญาคันคาก

เรื่อง ตำนานพญาคันคาก

พญาเอกราช ครองเมืองอินทปัตถ์ เป็นกษัตริย์ที่ทรงทศพิธราชธรรม จึงมีเมืองมาขึ้น

ต่อเมืองอินทปัตถ์ พญาเอกราชมีโอรสองค์หนึ่งผิวพรรณเหมือนคางคก (คันคาก) แต่มีสีเหลือง

ประดุจทองคำ จึงได้ชื่อว่าพญาคันคาก เมื่อพญาคันคากเจริญวัยก็อยากได้หญิงสาวที่มีรูปงาม มาเป็นชายา จึงบอกแก่พระบิดาให้ไปขอสาวให้ แต่ถูกทัดทานด้วยเห็นว่าไม่เหมาะสม คืนนั้นพญาคันคากจึงอธิฐานขอพรจากพระอินทร์ให้สมปรารถนา

พระอินทร์จึงเนรมิตปราสาทพร้อมแก้วแหวนเงินทองมากมายให้ แล้วได้อุ้มเอานางศรีเสลียวแก้ว จากเมืองอุดรกุรุประทีปมาให้เป็นชายาด้วย พญาคันคากได้ถอดรูปออกเป็นชายหนุ่มรูปงาม พอรุ่งขึ้นชาวเมืองต่างพากันประหลาดใจที่เห็นปราสาทหลังใหญ่และสวยงามยิ่งนักจึงเล่าลือโจษจันไปทั่ว เมื่อพญาเอกราชทรงทราบว่าเป็นปราสาทของโอรส ซึ่งขณะนี้ได้ถอดรูปออกเป็นชายหนุ่มรูปงามอีกทั้งมีชายาที่คู่ควรกันด้วย พญาเอกราชทรงดีพระทัย จึงมอบเมืองให้พญาคันคากปกครองแทน

พญาคันคากและพระชายาทรงปกครองด้วยทศพิธราชธรรมไพร่ฟ้าประชาชนอยู่อย่างเป็นสุข เอาใจใส่ประชาชนอย่างใกล้ชิดเป็นที่รักใคร่ศรัทธาในหมู่ประชาชนชาวอินทปัตถ์และชาวเมืองอื่น ๆ ต่างหันมายกย่องเทิดทูนจนลืมบูชาพญาแถน ทำให้พญาแถนโกรธแค้นพญาคันคากอย่างยิ่ง พญาแถนจึงสั่งห้ามไม่ให้นาค เล่นน้ำอำนวยฝนแก่ชาวโลกมนุษย์ จึงทำให้โลกมนุษย์เกิดความแห้งแล้งติดต่อกันเป็น เวลานานถึงเจ็ดปีเจ็ดเดือน ประชาชนได้รับความเดือดร้อนเป็นอันมาก พญาคันคากจึงหาสาเหตุว่าทำไมฝนจึงไม่ตก เมื่อรู้ว่าพญาแถน เป็นผู้สั่งห้ามพญานาคไม่ให้เล่นน้ำทำให้ฝนไม่ตก จึงรวบรวมพลมีทั้งราษฎรและสัตว์ต่าง ๆ จำนวนมากมายยกทัพไปกับพญาแถน โดยมีปลวก มด เป็นผู้สร้างทางให้ขึ้นไปหาพญาแถน บนสวรรค์ พญาคันคาก กรีธาทัพสู้รบกับพญาแถนจนได้ชัยชนะ บังคับให้พญาแถนส่งฝน ลงไปตกยังโลกมนุษย์ให้ถูกต้องตามฤดูกาล พญาคันคากได้อบรมสั่งสอนมิให้พญาแถนละเลย ต่อหน้าที่ให้พึงปฏิบัติตามฮีตคองเดิม จากนั้นก็ยกทัพกลับเมืองมนุษย์ ตั้งแต่นั้นมาฝนตกต้อง ตามฤดูกาลมีความอุดมสมบูรณ์ พญาคันคากครองเมืองอินทปัตถ์สืบต่อมาด้วยความร่มเย็นเป็นสุขพญาแถนได้ยิงธนูลงมาปราบตัดเส้นทางติดต่อระหว่างเมืองแถนกับเมืองมนุษย์ขาดพังลง จนกลายเป็นหนองแส ในปัจจุบัน