มิติของเทคโนโลยีการศึกษากับการสอนทางไกล

โดย ผศ.ดร.สังคม ภูมิพันธุ์
http://202.28.32.42/drsam/index.php?option=com_content&task=view&id=44&Itemid=1

ความนำ

การศึกษามีบทบาทสำคัญในการพัฒนาคนทุก ๆ สาขาอาชีพ เพื่อให้มีความรู้ ความเข้าใจในหลักการ ทฤษฎีและวิถีชีวิตในการดำรงชีวิต ในสภาพปัจจุบัน และเนื่องจากเทคโนโลยีการศึกษาได้เข้ามาช่วยสนับสนุนให้การศึกษาเกิดขึ้นได้ง่าย และสะดวกต่อการเรียนรู้ คนเราจึงควรรับรู้ เข้าใจและนำข้อดีของเทคโนโลยีการศึกษานี้มาใช้ให้เกิดประโยชน์อย่างเต็มประสิทธิภาพ เพื่อให้เกิดประสิทธิผลตามจุดมุ่งหมายของการศึกษาที่ว่า การศึกษาทำให้เกิดการพัฒนา และการพัฒนาที่ยั่งยืนที่สุด คือการให้คนในประเทศได้รับการศึกษาที่ดีต่อเนื่อง มีประสิทธิภาพและสอดคล้องกับ สภาพสังคมและแม้จะอยู่ที่ใดก็สามารถได้รับการศึกษาตามต้องการ เนื้อหา การศึกษาในปัจจุบันอาศัยความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีการศึกษามาช่วย จัดการให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด ดังนั้นการรับรู้ และเข้าใจเทคโนโลยีการศึกษาจึงเป็นสิ่งที่จำเป็นยิ่ง เทคโนโลยีการศึกษาสามารถแยกองค์ประกอบ ได้เป็น 3 มิติ ดังนี้

มิติที่ 1 เกี่ยวข้องกับหน้าที่ (Function) ที่เทคโนโลยีการศึกษามีต่อการศึกษา ซึ่งมีอยู่ 3 ด้าน คือ

1. ด้านการบริหาร การศึกษาทางไกลจำเป็นต้องมีการบริหารที่มีประสิทธิภาพ ซึ่งหลักการบริหารแนวใหม่ต้องใช้ศักยภาพหลาย ๆ ด้าน ทั้งด้านบุคคล บริหารวิชาการ บริหารโครงสร้างพื้นฐาน เป็นต้น

1.1 ด้านวิชาการ ดังที่กล่าวมาแล้ว วิชาการในปัจจุบันเปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว กระบวนทัศน์ในการคิดเชิงวิชาการต้องเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ตัวอย่างการเปลิ่ยนแปลงองค์ความรู้ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่กี่วันมานี้ก็คือ การกำหนดดาวนพเก้า หรือดาวเคราะห์ ว่ามีเพียง 8ดวงโดยดาวพลูโตถือว่าเป็นดาวเคราะห์แคระ อันเป็นความรู้ใหม่ที่แตกต่างจากที่เคยร่ำเรียนมาในอดีต

1.2 ด้านการบริหาร การศึกษาทางไกล ต้องเกี่ยวข้องกับการให้บริการกับผู้เรียนเป็นจำนวนมาก ดังนั้นการบริการต้องรวดเร็ว และมีประสิทธิภาพและนึกถึงผู้รับบริการเป็นสำคัญ

มิติที่ 2 เกี่ยวข้องกับระบบและการจัดการ (System and management) ที่เทคโนโลยีการศึกษามีต่อการศึกษาซึ่งมีอยู่ 7 ด้าน
ได้แก่

2.1 การจัดระบบ ปัจจุบันการทำงานใด ๆต้องยึดถือระบบ เพราะการมีระบบที่ดีหมายถึง ประสิทธิภาพและคุณภาพของงาน เทคโนโลยีการศึกษาในปัจจุบัน หมายถึง ระบบ (System) มิได้หมายถึงเฉพาะเครื่องมือ และอุปกรณ์เท่านั้น ระบบที่ผู้เขียนได้พัฒนาขึ้นมามีองค์ประกอบคือ ดูด( Input) สับ ซับ ซึม ซัด (Process) สุด (Output) ส่าย (Feedback)

2.2 พฤติกรรม การศึกษาทางไกล ต้องคำนึงถึงพฤติกรรมของผู้เรียนเป็นหลัก รวมถึงรูปแบบการเรียนเพื่อผลิตและพัฒนากระบวนการเรียนการสอนให้สอดคล้องกับคุณลักษณะผู้เรียนนั้น

2.3 วิธีการ การศึกษาทางไกล ต้องมีวิธีการที่หลากหลายใช้สื่อการสอนที่หลากหลายและนำเทคโนโลยีต่าง ๆ มาสนับสนุนและส่งเสริมการเรียนรู้

2.4 การสื่อสาร การสื่อสารเข้ามามีบทบาทในกระบวนการเรียนการสอนทุก ๆ ประเภท ทั้งวิธีการสอนแบบดั้งเดิม และวิธีการสอนแนวใหม่ โดยเฉพาะการศึกษาทางไกลในปัจจุบันมีรูปแบบที่ไม่เหมือนเดิม มีผู้ส่ง ผู้รับ ที่แตกต่างไปและใช้ช่องทางหลากหลาย เป็นต้น

2.5 สภาพแวดล้อม เทคโนโลยีการศึกษาในปัจจุบันเกี่ยวข้องกับบรรยากาศและสภาพแวดล้อมทางการเรียน โดยเฉพาะสภาพแวดล้อมและบรรยากาศ มีส่วนสัมพันธ์กับการเพิ่มประสิทธิภาพและคุณภาพของการศึกษาทุกระดับและทุกรูปแบบ

2.6 การจัดการ องค์ประกอบสำคัญอย่างหนึ่งของเทคโนโลยีการศึกษาคือการจัดการโดยเฉพาะ การศึกษาทางไกล ในปัจจุบันต้องใช้เทคนิคการจัดการที่มีประสิทธิภาพ จึงจะประสบผลสำเร็จ ซึ่งมีทั้ง 4M (Man, Money ,Material, และ Management)รวมถึง Information และ Technology ด้วยซึ่งเรียกได้ว่าต้องมี 4MIT นั่นเอง

2.7 การประเมิน การประเมินผลเป็นส่วนประกอบของระบบ คือ Input Process Output และ Feedback การที่จะรู้ว่าระบบดีหรือไม่ดี ต้องมีการประเมินอยู่เสมอ ๆ ทั้งภายในและภายนอก จึงจะรู้ว่าประสิทธิภาพ และคุณภาพเป็นอย่างไร และมีข้อมูลย้อนกลับ (Feedback) เป็นเช่นไร ทั้งนี้การศึกษาทางไกลต้องยิ่งให้ความสำคัญในการประเมิน

มิติที่ 3 เกี่ยวข้องกับลักษณะของการศึกษา (Types) ที่เทคโนโลยีการศึกษามีต่อการศึกษาซึ่งมี 4 ด้านได้แก่

3.1 การศึกษาในระบบ ซึ่งปัจจุบันนี้มีการเรียนการสอนในระบบทุกระดับและรัฐบาลได้ขยายการศึกษาในระบบออกไปครอบคลุมทุกพื้นที่ และมีการขยายการศึกษาภาคบังคับ ที่มีจำนวนปีมากขึ้น เทคโนโลยีการศึกษาได้เข้ามามีบทบาทต่อการศึกษา ในระบบมาเป็นเวลาอันยาวนาน

3.2 การศึกษานอกระบบ ปัจจุบันนี้รูปแบบการศึกษาเปลี่ยนไป การศึกษานอกระบบได้เข้ามามีบทบาทมาก โดยเฉพาะการศึกษาผู้ใหญ่ที่มีการทำงานไปด้วยและศึกษาไปด้วยโดยไม่ต้องเสียเวลา แต่สามารถพัฒนาตนเองไห้ก้าวหน้าไปได้

3.3 การศึกษาทางไกล การศึกษาทางไกล จะสัมพันธ์อย่างยิ่งกับประเด็นต่าง ๆ คือ การออกแบบและพัฒนา รูปแบบการศึกษาทางไกลในปัจจุบัน มีปรัชญา ว่า ใครก็ได้ อยู่ที่ไหน ก็ได้สามารถเรียนรู้ได้ทุกเวลา ทุกหนทุกแห่ง ไม่ได้ติดอยู่กับสถานที่หรือเวลา ดังนั้นการออกแบบวิชาต่าง ๆ ต้องคำนึงถึงสิ่งต่าง ๆ ดังกล่าว และเมื่อออกแบบและพัฒนาแล้วต้องมีการจัดการที่ดี ทั้งระบบการให้บริการ การตรวจสอบ ติดตาม นอกจากนั้น การสนับสนุน ส่งเสริมเผยแพร่ ก็เป็นสิ่งสำคัญ การศึกษาทางไกลปัจจุบันได้นำเทคโนโลยีเครือข่ายมาช่วยสนับสนุนมาก โดยเฉพาะที่เรียกว่า ดิจิตอลอินเทอร์เน็ตเวบไซต์ รวมถึง e-Leaning ที่จะมีบทบาทต่อการศึกษารูปแบบนี้อย่างมากมาย

3.4 การเผยแพร่และฝึกอบรม นอกจากทำวิจัยทั้งติดตามผล และพัฒนาเพื่อให้เกิดความก้าวหน้า มีองค์ความรู้ใหม่ ๆ แล้ว การนำเทคโนโลยีมาใช้ต้องมีการเผยแพร่ให้ทราบข้อดี ข้อด้อย และให้นำไปใช้มากขึ้น จำเป็นต้องมีการฝึกอบรมเพื่อพัฒนาบุคลากรที่เกี่ยวข้องให้พัฒนาความรู้อยู่เสมอๆ การเผยแพร่และฝึกอบรมเป็นองค์ประกอบหนึ่งที่สำคัญของเทคโนโลยีการศึกษา

ส่งท้าย
จะเห็นได้ว่า การศึกษาทุกลักษณะมีความสัมพันธ์อย่างยิ่ง กับการออกแบบและพัฒนา อาทิการออกแบบและพัฒนากระบวนการเรียนการสอน ผ่านเครือข่ายหรือ e-Learning การจัดระบบการเรียนการสอนที่สอดคล้อง เพื่อให้ตรงกับจุดมุ่งหมายของการศึกษา ซึ่งปัจจุบันเทคโนโลยีการศึกษาสนับสนุนส่งเสริมให้การศึกษาสามารถทำให้ง่าย สะดวก โดยเฉพาะการศึกษาทางไกลที่เน้นว่า ผู้เรียนสามารถเรียนที่ไหน เมื่อไร อย่างไร ก็ได้ และการส่งเสริมเผยแพร่ เพื่อให้มีการพัฒนาองค์ความรู้ใหม่ ๆ และให้ผู้เกี่ยวข้องและผู้สนใจได้ทราบ ได้ช่วยสนับสนุน กำหนดเป็นประเด็นของการวิจัยต่อๆ ไป