ส่วนร่วมของ...สวนมุมเปิด

ส่วนร่วมของ...สวนมุมเปิด การออกแบบสวนให้ประสบความสำเร็จ นอกจากมุ่งเน้นที่ความสวยงามแล้ว ความต้องการและความพึงพอใจของเจ้าของบ้านก็เป็นสิ่งสำคัญที่ต้องคำนึงถึง เช่นกัน เหมือนเช่นสวนสวยแห่งนี้ ที่ผู้ออกแบบและเจ้าของบ้านหลังหนึ่งในจังหวัดเชียงใหม่ ได้ผนวกรสนิยมและทัศนคติมาใช้ร่วมกัน โดยมีข้อจำกัดของสภาพพื้นที่เป็นโจทย์หลักที่ต้องให้ความสำคัญ เป็นอันดับต้นๆ สำหรับแนวคิดหลักในการออกแบบสวนแห่งนี้ คือ สะท้อนภาพลักษณ์ของสวนเชียงใหม่ออกมา มีความเป็นบ้านชนบท แต่ก็ดูมีความร่วมสมัย ดึงความเป็นธรรมชาติของพื้นที่ด้านหลัง ที่เป็นท้องทุ่งเข้ามาช่วยสร้างความ รู้สึกให้ดูร่มรื่น พยายามเปิดมุมมองให้เห็นความสวยงามของทิวทัศน์รอบๆ รวมทั้งพรางมุมที่ไม่น่ามองให้กับตัวบ้าน ด้วยลักษณะของที่ดินเป็น รูปสี่เหลี่ยมคางหมู ด้านหน้าแคบแต่ด้านหลังกว้างติดกับทุ่งนา ผู้ออกแบบจึงวางตำแหน่งของตัวบ้าน ศาลา สระว่ายน้ำ และเรือนไทยขนาดเล็ก ให้อยู่ด้านหลังของพื้นที่ เพื่อจะได้สัมผัสธรรมชาติและบรรยากาศแบบบ้านชนบทอย่างใกล้ชิด ส่วนพื้นที่ด้านหน้าที่แคบกว่า เจ้าของอยากให้ภาพรวมของสวน ช่วยลบความรู้สึกอึดอัดของรูปร่างพื้นที่ " หลังจากผมคุยรายละเอียดกับผู้ออกแบบแล้ว อยากให้สวนด้านหน้าบ้านปลูกต้นไม้ให้ดูแน่นๆเข้าไว้ เพื่อไม่ให้รู้สึกว่าด้านหน้าแคบ อย่างไม้ใหญ่ก็วางตำแหน่งให้เหมือนกับเกิดเองโดยธรรมชาติ ไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวว่า ต้องจัดวางมีเหลี่ยมมีมุม มีกลมมีโค้ง เลือกไม้ใหญ่ทรงพุ่มสูงอย่างพวกปีบ ตีนเป็ด ลั่นทม ทองหลาง และปลูกไม้พุ่มเป็นชั้นที่สอง เช่น ไทรใบกลม จากนั้นจึงเลือกไม้คลุมดินปลูกลงอีกชั้น ทำให้เมื่อมองจากด้านหน้าบ้านจะรู้สึกมีต้นไม้เต็มพื้นที่ มองไม่ออกว่าด้านหน้ามีระยะอยู่ตรงไหน โดยปลูกต้นไม้แบบสุ่มให้อยู่ในจังหวะที่ควรจะเป็น เมื่อมองเข้าไปแล้วดูแน่นด้วยความรู้สึกของการจัดวาง และช่วยพรางในจุดที่ต้องการได้ ไม่ใช่ลงต้นไม้มากๆให้ดูแน่น ซึ่งแบบนี้จะรกดูแลรักษายาก "ถัดเข้ามาบริเวณรอบตัวบ้าน ซึ่งมีกำแพงเตี้ยๆสร้างอยู่เกือบชิด ดูเผินๆเหมือนจะทำให้พื้นที่ดูแคบ แต่ในความเป็นจริงแล้ว รั้วนี้สร้างเพื่อให้รู้สึกถึงความเป็นส่วนตัวและปลอดภัย ไม่ใช่รั้วที่เป็นตัวบอกและกำหนดขอบเขตของพื้นที่ เพราะพื้นที่จริงทั้งหมดใหญ่กว่าพื้นที่ก่อสร้างบ้านอีกประมาณ 40-50 เปอร์เซ็นต์ รั้วนี้หากมองออกมาจากตัวบ้าน จะมองไม่เห็น เพราะมีไม้พุ่มที่มีสีสันปลูกชิดรั้วเป็นตัวพรางสายตา นอกจากนี้ยังปลูกไม้พุ่มต่างๆ เพื่อดึงสายตาออกไปยังที่ดินด้านนอกรั้ว ลดความอึดอัดที่เกิดกับรั้วได้อีกด้วย "ส่วนด้านหลังบ้านที่ติดกับ ทุ่งนาเป็นคันดินที่เปิดโล่ง ผู้ออกแบบจึงเปิดมุมมองให้กับสวน แต่ไม่ใช่ว่าเปิดให้ดูโปร่งโล่ง มองเห็นทัศนียภาพภายนอกอย่างเดียว เพราะยังมีการสร้างความรู้สึกเชื่อมต่อกับพื้นที่ภายในบ้าน ให้เหมือนเป็นสวนขอยืมจากภายนอก โดยจัดผังบริเวณด้านในด้วยการใช้ต้นมะพร้าว หมาก และตาล ให้มีความรู้สึกของทุ่งนาเข้ามาภายในบริเวณบ้าน ซึ่งต้นไม้ที่เลือกมาก็จะชะลูด โปร่ง ไม่บังสายตา สามารถมองเห็นทุ่งนาได้ " หลังจากแบบเสร็จสมบูรณ์ตอบโจทย์ที่ต้องการแล้ว ผมจึงรับแนวคิดนี้มาขยายผลทำต่อด้วยตัวเอง โดยเลือกไม้พื้นถิ่นที่หาได้ในเชียงใหม่มาปลูก เช่น ปีบทอง ปีบ ตีนเป็ด ทองหลาง และทองกวาว แทนที่จะเอาไม้ภาคกลางมาปลูก ผมยังค้นพบว่าสะเดาเป็นต้นไม้ที่ตอบโจทย์ให้กับตัวผมได้ดีกว่าต้นอื่น เพราะมีทรงพุ่มโปร่งสวย เมื่อลงมือทำเองก็ประสบความสำเร็จในระดับหนึ่ง พอใจทุกขั้นตอนที่จัดเอง เพื่อให้ตรงกับความต้องการ และมีความเป็นท้องถิ่นผสมผสานให้มากที่สุด" คงเป็นเพราะผู้เป็นเจ้า ของได้เป็นส่วนหนึ่งในการออกแบบและมีส่วนร่วมในทุกขั้นตอน ภาพสวนที่ออกมา จึงตอบโจทย์และสนองความต้องการได้อย่างสมบูรณ์ และเป็นสิ่งที่พิสูจน์ได้ว่า ทำไมสวนแห่งนี้จึงเปิดมุมมองให้เราได้เห็นเช่นกัน ทางเข้าสวนด้านหน้า วางเสาให้เหมือนเป็นประตูสวนขนาดเล็ก ใช้ทางเดินหินแกรนิตเป็นตัวนำสายตาไปสู่สวนด้านใน ภายใต้ร่มเงาของต้นไม้ใหญ่ ถัดเข้ามาจากสวนด้านนอก มองเห็นซุ้มประตูไม้แกะสลักที่เป็นตัวบอกขอบเขตของบริเวณรอบตัวบ้าน ทางเข้าซุ้มเป็นบ่อน้ำที่มีทางเดินผ่านน้ำ ปลูกโมกเป็นแนวกำแพงพรางสายตาให้กับตัวบ้าน สร้างความเป็นส่วนตัว สนามหญ้าด้านหน้าบ้านปลูกพรรณไม้สามระดับ คือ ไม้ยืนต้นพวกปีบ ที่มีทรงพุ่มสูงกว่าสามเมตร โมก และขิงแดง เป็นไม้ระดับกลาง ส่วนไม้ระดับล่าง ปลูกต้นหลิวเลื้อยเป็นไม้คลุมดิน ช่วยพรางสายตาไม่ให้เห็นระยะที่ชัดเจนของพื้นที่ ด้านข้างบ้านปลูกเฮลิโคเนียช่วยพรางแนวรั้ว วางแจกันไว้ที่มุมรั้วเพื่อเป็นตัวหยุดสายตา ทางเดินโรยกรวดสีน้ำตาลในระยะของชายคา เพื่อป้องกันการชะล้างของหน้าดิน เนื่องจากฝนที่ตกลงมา นอกแนวเขตรั้วด้านข้างตัวบ้านใช้ไม้พุ่มขนาดเล็ก เช่น พลับพลึง ช้อนทอง และลิ้นมังกร ปลูกเป็นแนวบอกขอบเขตของพื้นที่ ข้อดีคือ ได้สวนข้างบ้านมาเป็นสวนขอยืม ซุ้ม ประตูทางเข้าด้านข้างตัวบ้านใช้พรรณไม้สีสันสดใสปลูกพรางรั้ว เช่น ขิงแดงด่าง หมากผู้หมากเมีย มีทางเดินหินทรายโรยกรวดเป็นตัวนำสายตาไปสู่มุมนั่งเล่นบนพื้นไม้ยกระดับที่ อยู่ด้านข้างสระว่ายน้ำ ด้านหลังบ้านบริเวณเรือนไทยปลูกต้นข่าด่างปิดพื้นที่ใต้บันได มีหนวดปลาดุกเป็นไม้คลุมดินที่ช่วยสร้างเส้นสายให้กับสวน มองออกไปเห็นกลุ่มหมากที่ช่วยดึงบรรยากาศทุ่งนาเข้ามาภายในบริเวณ มุมนั่งเล่นบริเวณข้างสระว่ายน้ำ ลบเหลี่ยมมุมของขอบสระด้วยโอ่งดินเผาที่ปลูกกกอียิปต์กอใหญ่ ไม้น้ำฟอร์มสวยที่มีเส้นแนวตั้งรับกับต้นไม้โดยรอบ ศาลานั่งเล่นริมสระว่ายน้ำ ใช้เอกลักษณ์ของสถาปัตยกรรมล้านนาจากตัวบ้านมาประกอบการออกแบบ ช่วยเชื่อมต่อให้สระว่ายน้ำสมัยใหม่เข้ากับบรรยากาศท้องทุ่ง เรื่อง : "อรรถ" ภาพ : ชัยพฤกษ์ โพธิ์แดง จัดสวน : Landscape Architects 49 ที่มา บ้านและสวน