ใช้อักษรย่อว่า ส.ช. สร้างขึ้นตามพระราชบัญญัติเหรียญพิทักษ์เสรีชน พ.ศ. 2512 สำหรับพระราชทานแก่ผู้กระทำการปราบปรามผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์ด้วยความกล้าหาญ หรือได้รับบาดเจ็บสาหัสหรือตายในการสู้รบ โดยที่การสู้รบนั้นได้ก่อให้เกิดผลดีอย่างยิ่งแก่การปราบปราม

การพระราชทานกรรมสิทธิ์และการเรียกคืน เช่นเดียวกับเหรียญกล้าหาญ
เหรียญนี้ทำด้วยทองแดงรมดำรูปสี่เหลี่ยมจตุรัส กว้างด้านละ 23 มิลลิเมตร ย่อกลางทั้งสี่ด้าน มุมบนห้อยกับแพรแถบ ด้านหน้าเหรียญตรงกลางมีรูปจักร ซ้ายขวามีรูปปีกนกพับอยู่บนพระแสงดาบ เขนและโล่ห์ ตอนบนเป็นรูปครุฑพ่าห์ ด้านหลังมีอักษร จารึกว่า อสาธุ สาธุนาชิเน แพรแถบกว้าง 34 มิลลิเมตร ลายริ้วจากบนลงล่างเป็นสีแดงขาวสลับกัน ขอบทั้งสองข้างมีริ้วแดง รวม 17 ริ้ว ข้างบนมีเข็มโลหะ จารึกอักษรว่า พิทักษ์เสรีชน มีเครื่องหมายทำด้วยโลหะสีทอง เป็นรูปช่อชัยพฤกษ์ช่อเดียวติดกลางแพรแถบ
ใช้ประดับที่อกเสื้อเบื้องซ้ายเหรียญนี้ไม่มีประกาศนียบัตร ผู้ได้รับจะประกาศนามในราชกิจจานุเบกษา

ใช้อักษรย่อว่า ส.ช. 2/1 สร้างขึ้นเช่นเดียวกับ ส.ช.1 พระราชทานแก่ผู้ที่ปฏิบัติการสู้รบ แต่ยังไม่ถึงขั้นที่จะได้รับพระราชทาน ส.ช.1 ลักษณะเหรียญเช่นเดียวกับ ส.ช.1 แต่เปลี่ยนเครื่องหมายช่อชัยพฤกษ์เป็นเครื่องหมายทำด้วยโลหะสีทองเป็นรูปขีด ประกอบด้วยเปลวระเบิดติดที่กลางแพรแถบ  รายละเอียดอื่น ๆ เช่นเดียวกับ ส.ช.1 เหรียญพิทักษ์เสรีชนชั้นที่ 2 ประเภทที่ 2

ที่มา หอมรดกไทย