Advertisement
พระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของไทย โดย ดร. ศักดิ์ชัย สายสิงห์
พระพุทธรูปสำคัญที่จัดเป็นพระพุทธรูป คู่บ้านคู่เมือง ที่ควรกล่าวถึงมี ๒ องค์ คือ
|
|
หัวข้อ
๑. พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต)
พระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) ปัจจุบันประดิษฐานใน พระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ใน พระบรมมหาราชวัง
ประวัติความเป็นมาของพระแก้วมรกตปรากฏในตำนานของชาวล้านนา กล่าวว่าพระแก้วมรกตสร้างขึ้นในอินเดีย และได้อัญเชิญมายังเมืองนครศรีธรรมราช ละโว้ อยุธยา ชัยนาท สุโขทัย กำแพงเพชร จน กระทั่งมาถึงล้านนาตามลำดับ หลักฐานที่พบ และสามารถสืบค้นได้คือ ประวัติพระแก้ว-มรกตจากพงศาวดาร ซึ่งกล่าวว่า ได้ค้นพบ พระแก้วมรกต ใน พ.ศ ๑๙๗๙ ตรงกับสมัยของพระเจ้าสามฝั่งแกน ผู้ปกครองล้านนา โดยพบในเจดีย์แห่งหนึ่งในจังหวัดเชียงราย ซึ่งถูกฟ้าผ่าพังทลายลงมา
หลังจากที่ได้พบพระแก้วมรกตแล้ว ได้มีการอัญเชิญเพื่อจะนำมาประดิษฐานยังเมืองเชียงใหม่ แต่ก็เกิดปาฏิหาริย์ จึงได้นำพระแก้วมรกตมาประดิษฐานที่วัดพระแก้วดอนเต้า เมืองลำปาง จนมาถึงรัชกาลพระเจ้า- ติโลกราช ครั้นเมื่อสร้างวัดเจดีย์หลวงเสร็จแล้ว จึงโปรดให้อัญเชิญพระแก้วมรกตจาก เมืองลำปาง มาประดิษฐานในจระนำซุ้มด้านทิศตะวันออกของเจดีย์หลวง เมืองเชียงใหม่ ต่อมาพระเจ้าไชยเชษฐาธิราช พระอุปราช แห่งอาณาจักรล้านช้าง มาปกครองล้านนา เป็นเวลา ๒ ปี เมื่อพระราชบิดาสิ้นพระชนม์ พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชจึงเสด็จกลับไปครอง อาณาจักรล้านช้าง พร้อมกับอัญเชิญพระแก้วมรกตไปยังเมืองหลวงพระบาง และในภายหลังได้ย้ายมาประดิษฐานยังวัดพระแก้ว ในเมืองเวียงจันทน์ เป็นเวลานานกว่า ๒๐๐ ปี จนถึงสมัยสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช แห่ง กรุงธนบุรี สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก
ได้อัญเชิญพระแก้วมรกตจากเมืองเวียงจันทน์ มายังกรุงธนบุรี ต่อมาเมื่อย้ายราชธานีมายังกรุงเทพมหานคร พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯให้อัญเชิญพระแก้วมรกตมาประดิษฐานในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ซึ่งเป็นวัดสำคัญในเขตพระบรมมหาราชวัง
พระแก้วมรกตเป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ประทับนั่งขัดสมาธิราบเหนือฐานหน้ากระดาน เกลี้ยง ตามความจริงแล้ว เนื้อวัสดุนั้นไม่ใช่ มรกต แต่เป็นหินสีเขียว (หยก) ได้มีข้อสันนิษ-ฐานเกี่ยวกับการกำหนดอายุพระแก้วมรกตอยู่ ๒ ข้อ คือ ข้อแรก เชื่อว่าสร้างขึ้นในอินเดีย และได้อัญเชิญมายังเมืองต่างๆตามที่ปรากฏในตำนาน กับอีกข้อหนึ่งเชื่อว่า สร้างขึ้นในล้านนา ซึ่งความเป็นไปได้น่าจะสร้างขึ้นในล้านนามากกว่า เพราะการพบครั้งแรก รวมทั้งประวัติความเป็นมาล้วนแต่เกิดขึ้นในล้านนาทั้งสิ้น แต่ก็ยังมีข้อสงสัยในขณะนั้นว่า รูปแบบของพระแก้วมรกตไม่เหมือนกับพระพุทธรูปกลุ่มใดๆในล้านนา
อย่างไรก็ตาม ได้พบหลักฐานสนับสนุนว่า พระแก้วมรกตน่าจะสร้างขึ้นในล้านนา และเป็นฝีมือช่างในแหล่งที่พบคือ แถบเมืองเชียงรายพะเยา กล่าวคือ ได้พบพระพุทธรูปหินทรายในสกุลช่างพะเยากลุ่มหนึ่ง มีลักษณะเช่นเดียวกับพระแก้วมรกต ทั้งรูปแบบและวิธีการสร้าง รายละเอียดเกี่ยวกับอายุสมัยและรูป-แบบของพระแก้วมรกตนั้น เนื่องจากพระ-แก้วมรกตมีรูปแบบใกล้เคียงกับพระพุทธรูปแบบล้านนาระยะแรก แต่ก็มีอิทธิพลของศิลปะสุโขทัยผสมแล้ว จึงเชื่อว่า พระแก้ว-มรกตเป็นพระพุทธรูปศิลปะล้านนาระยะแรกที่รับอิทธิพลของศิลปะสุโขทัยในสมัยพระเจ้ากือนา ที่ได้อาราธนาพระสุมนเถระจากสุโขทัยขึ้นไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในล้านนา ใน พ.ศ. ๑๙๑๓ ดังนั้น ปีที่สร้าง พระแก้วมรกตจึงน่าจะอยู่ในระหว่าง พ.ศ. ๑๙๑๓ - ๑๙๗๙
ประกอบกับในตำนานที่กล่าวถึงพระ-แก้วมรกต ระบุว่า ได้มาปรากฏในล้านนาใน สมัยของท้าวมหาพรหม ซึ่งเป็นพระอนุชาของ พระเจ้ากือนา โดยพระองค์ได้เป็นผู้อัญเชิญพระ-แก้วมรกตจากเมืองกำแพงเพชรมาประดิษฐานยังเมืองเชียงราย จึงนับเป็นหลักฐานที่สัมพันธ์กับการแผ่อิทธิพลของสุโขทัยในล้านนาในช่วงระยะเวลานี้ พระแก้วมรกตซึ่งเป็นพระพุทธรูปสำคัญ น่าจะเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างพระพุทธรูปล้านนาระยะต่อๆมา โดยเฉพาะในกลุ่มพระพุทธรูปหินทรายสกุลช่างพะเยาดังกล่าว ดังนั้น ระยะเวลาในการสร้างงานน่าจะมีความใกล้เคียงกันด้วยคือ อยู่ในราว ๆ ต้น - กลางพุทธศตวรรษที่ ๒๐
[กลับหัวข้อหลัก]
|
|
๒. พระพุทธสิหิงค์
พระพุทธสิหิงค์ มีอยู่รวม ๓ องค์ที่มีชื่ออย่างเดียวกัน องค์แรกประดิษฐานในพระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร ส่วนองค์ที่ ๒ ประดิษฐานในวิหารลายคำ วัดพระสิงห์ จังหวัดเชียงใหม่ และองค์ที่ ๓ ประดิษฐานใน หอพระพุทธสิหิงค์ จังหวัดนครศรีธรรมราช พระพุทธสิหิงค์มีปรากฏอยู่ในตำนานของชาวล้านนา กล่าวว่า สร้างขึ้นในลังกาและได้อัญเชิญมายังนครศรีธรรมราช ละโว้ สุโขทัย อยุธยา ชัยนาท กำแพงเพชร ก่อนที่จะนำมายังล้านนา โดยท้าวมหาพรหม เจ้าเมืองเชียงราย เป็นผู้ไปอัญเชิญมาจากเมืองกำแพงเพชร เมื่อราวๆต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๐
จากรูปแบบของพระพุทธสิหิงค์ทั้ง ๓ องค์ที่พบ มีลักษณะเฉพาะของแต่ละสกุลช่าง แตกต่างกัน และเป็นรูปแบบที่เกิดขึ้นในแต่ละ ท้องถิ่น ดังนั้น ที่กล่าวว่า ได้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์มาจากลังกานั้น จึงเป็นเพียงตำนาน เมื่อแต่ละท้องถิ่นรับมา จึงได้มาสร้างพระ-พุทธรูปตามรูปแบบของตนเองขึ้น
- พระพุทธสิหิงค์ ประดิษฐานใน พระที่นั่งพุทไธสวรรย์ พิพิธภัณฑสถาน แห่งชาติพระนคร กรุงเทพมหานคร เป็น พระพุทธรูปสมัยสุโขทัย หรือศิลปะล้านนาที่ได้รับอิทธิพลมาจากศิลปะสุโขทัย อายุราวๆพุทธศตวรรษที่ ๒๐ - ๒๑ เป็นพระพุทธรูปปางสมาธิ ขัดสมาธิราบ พระพักตร์รูปไข่ พระรัศมีเป็นเปลว ชายสังฆาฏิยาวมาจรดพระนาภี
- พระพุทธสิหิงค์ ประดิษฐานในวิหารลายคำ วัดพระสิงห์ จังหวัดเชียงใหม่ เป็นพระพุทธรูปศิลปะล้านนาแบบที่เรียกว่า “เชียงแสน สิงห์หนึ่ง” อายุราวๆต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๐ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ประทับนั่งขัดสมาธิเพชร พระเศียรเดิมถูกตัดไปแล้ว ปัจจุบันเป็นเศียรที่หล่อขึ้นใหม่ พระวรกายอวบอ้วน ชายสังฆาฏิสั้นเหนือพระถัน
- พระพุทธสิหิงค์ ประดิษฐานในหอพระพุทธสิหิงค์ จังหวัดนครศรีธรรมราช เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัย ประทับนั่ง ขัดสมาธิเพชร ชายสังฆาฏิสั้นเหนือพระถัน พระวรกายอวบอ้วนอย่างมาก นิยมเรียกว่าแบบ “ขนมต้ม” จัดเป็นสกุลช่างนครศรี-ธรรมราช มีอายุราวๆพุทธศตวรรษที่ ๒๒
ดูเพิ่มเติมเรื่อง การศาสนา เล่ม 5 ประติมากรรม เล่ม 14 พระไตรปิฎกและการชำระพระไตรปิฎก เล่ม 16 ศาสนาและระบบความเชื่อในประเทศไทย เล่ม 20 และวัดไทย เล่ม 28
|
Advertisement
![พระสยามเทวาธิราช พระสยามเทวาธิราช](news_pic/p24952251454.jpg) เปิดอ่าน 20,945 ครั้ง ![24 กันยายน วันมหิดล 24 กันยายน วันมหิดล](news_pic/p99903591342.jpg) เปิดอ่าน 20,302 ครั้ง ![ลี กวน ยู บุรุษผู้ยิ่งใหญ่ ลี กวน ยู บุรุษผู้ยิ่งใหญ่](news_pic/p26905990519.jpg) เปิดอ่าน 14,229 ครั้ง ![บุญบั้งไฟ บุญบั้งไฟ](news_pic/p41883361748.jpg) เปิดอ่าน 23,387 ครั้ง ![งานนมัสการองค์พระธาตุพนม งานนมัสการองค์พระธาตุพนม](news_pic/p35041502301.jpg) เปิดอ่าน 16,378 ครั้ง ![วันพ่อแห่งชาติ 5 ธันวาคม วันพ่อ วันพ่อแห่งชาติ 5 ธันวาคม วันพ่อ](news_pic/p90555590655.jpg) เปิดอ่าน 21,659 ครั้ง ![ดอกไม้ประจำชาติอาเซียน ดอกไม้ประจำชาติอาเซียน](news_pic/p83384350941.jpg) เปิดอ่าน 34,014 ครั้ง !["ว่านธรณีสาร" คืออะไร มีประโยชน์ตามความเชื่ออย่างไร? "ว่านธรณีสาร" คืออะไร มีประโยชน์ตามความเชื่ออย่างไร?](news_pic/p82555900707.jpg) เปิดอ่าน 19,322 ครั้ง ![หลวงประจักษ์ศิลปาคม นักรบคู่พระราชหฤทัยพระพุทธเจ้าหลวง หลวงประจักษ์ศิลปาคม นักรบคู่พระราชหฤทัยพระพุทธเจ้าหลวง](news_pic/p32683772127.jpg) เปิดอ่าน 31,620 ครั้ง ![พระสรัสวดี พระสรัสวดี](news_pic/p96727571016.jpg) เปิดอ่าน 14,884 ครั้ง ![อาเซียน +3 และ อาเซียน +6 คืออะไร ? อาเซียน +3 และ อาเซียน +6 คืออะไร ?](news_pic/p35001181035.jpg) เปิดอ่าน 43,090 ครั้ง ![รัฐธรรมนูญชั่วคราว 2557 กับฉบับ 2549 เหมือน-ต่างกันตรงไหน รัฐธรรมนูญชั่วคราว 2557 กับฉบับ 2549 เหมือน-ต่างกันตรงไหน](news_pic/p15076910425.jpg) เปิดอ่าน 19,010 ครั้ง ![ประวัติศาสตร์จังหวัดสกลนคร ประวัติศาสตร์จังหวัดสกลนคร](news_pic/p89516621129.jpg) เปิดอ่าน 22,119 ครั้ง ![วันมาฆบูชา วันมาฆบูชา](news_pic/p96416921112.jpg) เปิดอ่าน 20,428 ครั้ง ![อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง อุทยานประวัติศาสตร์พนมรุ้ง](news_pic/p71952050925.jpg) เปิดอ่าน 18,832 ครั้ง ![ตำนานพระโกศ ตำนานพระโกศ](news_pic/p50879710842.jpg) เปิดอ่าน 21,043 ครั้ง
|
![ย้อนรอยสายราชสกุล... ในพระบรมราชจักรีวงศ์ (๑) ย้อนรอยสายราชสกุล... ในพระบรมราชจักรีวงศ์ (๑)](news_pic/p28810290934.jpg)
เปิดอ่าน 40,903 ☕ คลิกอ่านเลย |
!["ดอกปาริชาติ" กับความเชื่อเรื่องระลึกชาติได้ "ดอกปาริชาติ" กับความเชื่อเรื่องระลึกชาติได้](news_pic/p33010220500.jpg)
เปิดอ่าน 68,921 ☕ คลิกอ่านเลย | !["ขุนหลวงท้ายสระ" พระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลที่ 30 แห่งอาณาจักรอยุธยา "ขุนหลวงท้ายสระ" พระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลที่ 30 แห่งอาณาจักรอยุธยา](news_pic/p36191310310.jpg)
เปิดอ่าน 1,773 ☕ คลิกอ่านเลย | ![เหรียญปราบฮ่อ เหรียญปราบฮ่อ](news_pic/p79475760919.jpg)
เปิดอ่าน 19,845 ☕ คลิกอ่านเลย | ![รัฐธรรมนูญชั่วคราว 2557 กับฉบับ 2549 เหมือน-ต่างกันตรงไหน รัฐธรรมนูญชั่วคราว 2557 กับฉบับ 2549 เหมือน-ต่างกันตรงไหน](news_pic/p15076910425.jpg)
เปิดอ่าน 19,010 ☕ คลิกอ่านเลย | ![ย้อนรอยสายราชสกุล... ในพระบรมราชจักรีวงศ์ (๑) ย้อนรอยสายราชสกุล... ในพระบรมราชจักรีวงศ์ (๑)](news_pic/p28810290934.jpg)
เปิดอ่าน 40,903 ☕ คลิกอ่านเลย | ![ประวัติจังหวัดอุบลราชธานี ประวัติจังหวัดอุบลราชธานี](news_pic/p92886510953.jpg)
เปิดอ่าน 23,319 ☕ คลิกอ่านเลย |
|
≡ เรื่องน่าอ่าน/สาระน่ารู้ ≡ ![หน้ากากอนามัย ใช้อย่างไรให้ถูกวิธี หน้ากากอนามัย ใช้อย่างไรให้ถูกวิธี](news_pic/p49613921920.jpg)
เปิดอ่าน 13,096 ครั้ง | ![ไอเดีย..โครงสร้างศธ.รูปแบบใหม่สลาย5แท่งหวนสู่ "กรม"! ไอเดีย..โครงสร้างศธ.รูปแบบใหม่สลาย5แท่งหวนสู่ "กรม"!](news_pic/p51507230901.jpg)
เปิดอ่าน 22,944 ครั้ง | ![เหรียญราชนิยม เหรียญราชนิยม](news_pic/p27141200920.jpg)
เปิดอ่าน 13,522 ครั้ง | ![เถียงนาน้อย เถียงนาน้อย](news_pic/p41811931111.jpg)
เปิดอ่าน 35,796 ครั้ง | ![จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อระบบการศึกษาไทยในแบบ "รองเท้าเบอร์เดียว" จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อระบบการศึกษาไทยในแบบ "รองเท้าเบอร์เดียว"](news_pic/p83174060513.jpg)
เปิดอ่าน 15,502 ครั้ง |
|
|