นางผีเสื้อสมุทรเป็นตัวละครจากวรรณคดีเรื่องพระอภัยมณี ที่คนรู้จักกันมากที่สุดตัวหนึ่งในวรรณคดีไทยทั้งหมด   แม้จะไม่มีบทบาทมากนักในเรื่อง   แต่ก็ถือเป็นต้นเหตุของเรื่องราวทั้งหมด   อีกทั้งมีร่างกายสูงใหญ่ รูปร่างอัปลักษณ์   ทำให้คนจดจำนางได้มากขึ้น   แต่ก็มักจะจดจำในแง่ร้าย   โดยเฉพาะในความอัปลักษณ์ของนาง   จนถึงกับมีคำเปรีบยเทียบว่า   "ผู้หญิงคนนั้นอ้วนและตัวใหญ่อย่างกับผีเสื้อสมุทร"   แต่ความเป็นจริงแล้ว เบื้องหลังความอัปลักษณ์ กักขฬะนั้น   นางซ่อนอะไรไว้บ้าง

• กำเนิดผีเสื้อสมุทร
  ชาติปางก่อนนั้น นางผีเสื้อเป็นหินอยู่ใต้ท้องสมุทร   ได้พรพิเศษให้ถอดดวงใจเก็บไว้ในแท่งศิลาได้   ด้วยนางกำเริบในอิทธิฤทธิ์ของตนจึงหารเื่องต่อสู้กับพระเพลิง เป็นผลให้โดนไฟกรดเผาร่างจนกลายเป็นจุณ   ต่อมาดวงใจหินนั้นก็งอกออกมากลายเป็นผีเสื้อสมุทร
•  
•  

---

     

            นางผีเสื้อสมุทรมีหน้าอัปลักษณ์ รูปร่างสูงใหญ่ อ้วน ดำ นมยานและกักขฬะ คงไม่น่าพิสมัยเท่าไรนัก ทั้งพระอภัยมณีและสินสมุทรผู้เป็นสามีและลูกแท้ ๆ ยังรังเกียจเมื่อเห็นตัวตนที่แท้จริงของนาง หลายคนมองว่านางผีเสื้อสมุทรเป็นนางยักษ์ มีนิสัยโหดร้ายทารุณแล้วยังไม่เจียมเนื้อเจียมตัวไปหลงรักพระอภัยมณี ซ้ำยังกักขังหน่วงเหนี่ยวพระอภัยมณีให้เป็นสามีของนางจนมีลูกด้วยกัน และเมื่อพระอภัยมณีหนีไปนางก็โมโหร้าย พาลไล่ฆ่าสัตว์น้ำในทะเล ที่ไม่รู้อีโหน่อีเหน่ และร่มเรือที่มีผู้โดยสารอยู่ทั้งลำ ทำให้ผู้อื่นเดือดร้อน บางคนถึงกับกล่าวว่านางผีเสื้อสมุทรหลงในรูปกายภายนอกของพระอภัยมณี ไม่ได้มีความรักที่แท้จริงแต่อย่างใด จากภาพพจน์เหล่านี้ทำให้ผีเสื้อสมุทรกลายเป็นสัญลักษณ์ของผู้หญิงที่อัปลักษณ์และใจร้าย ไร้ความปรานีเสมอมา

 

            แต่หากมาของนางผีเสื้อสมุทรแล้ว นางก็เป็นเพียงผู้หญิงคนหนึ่ง ที่มีชีวิตเปล่าเปลี่ยว อ้างว้างไม่เคยพบชายใด อีกทั้งรูปร่างหน้าตาอัปลักษณ์จะมีใครมาเหลียวแล แต่เมื่อนางได้มาพบพระอภัยมณี ก็เกิดความรักครั้งแรกขึ้น และต้องการสร้างครอบครัวร่วมกันอย่างที่ผู้หญิงทั่วไปใฝ่ฝัน    นางรู้ตัวว่าเพราะรูปร่างหน้าตาของนาง   คงไม่มีทางที่พระอภัยมณีจะหันมาสนใจนางเป็นแน่แท้ แต่ด้วยความหลงอย่างหน้ามืดตามัว นางจึงตัดสินใจลักพาตัวพระอภัยมณีไปด้วยความหวังว่าเมื่ออยู่ด้วยกันนาน ๆ พระอภัยมณีจะหลงรักนางเอง นางทำทุกอย่างเพื่อให้พระอภัยมณีพอใจ ทั้งแปลงกายเป็นสาวงามเวลาที่อยู่กับพระอภัยมณี หาอาหารมาปรนเปรอมิได้ขาด นางทำหน้าที่ภรรยาและแม่ที่ดีมาโดยตลอด นางเคารพ ให้เกียรติ และเชื่อใจสามีจนในตอนท้ายแม้แต่พระอภัยมณีเองก็ยอมรับว่านางทำหน้าที่ภรรยาได้ไม่ขาดตกบกพร่อง

นางก็อบรมสั่งสอนลูกเป็นอย่างดี แม้บางครั้งนางจะตีสินสมุทรบ้าง แต่นั่นก็เป็นเรื่องธรรมดาของแม่ทั่วไปทั้งในอดีตและปัจจุบันมิใช่หรือ และนี่คงเป็นสาเหตุที่ทำให้สินสมุทรรู้สึกรักพ่อที่ไม่เคยลงโทษตนมากกว่าแม่ และไม่ลังเลที่จะช่วยพ่อหนี สินสมุทรก็คิดตามประสาเด็กที่ชอบอยู่กับคนที่ใจดีอย่างพระอภัยมณีและสุวรรณมาลี มากกว่าอยู่กับแม่ที่มักจะดุด่าว่ากล่าวตนเสมอ หารู้ไม่ว่าอันที่จริงแล้วนางผีเสื้อสมุทรทำไปเพราะความรักและห่วงใยในตัวลูก แต่ที่นางต้องขังพระอภัยมณีไว้เพราะถ้าเมื่อไรก็ตามที่พระอภัยมณีมีโอกาสที่จะหนีได้ก็คงไม่พลาดโอกาสนั้นแน่ ทั้งนี้ไม่ใช่เพราะทั้งนี้ไม่ใช่เพราะนางไม่รักพระอภัยมณี แต่อาจเป็นเพราะนางกลัวที่จะสูญเสียสิ่งที่รักและมีค่าที่สุดในโลกไป และนางอาจต้องการเวลาเพื่อที่จะได้พิสูจน์ความรักที่ตนมีให้พระอภัยมณีได้เห็น ถ้าเปรียบเทียบนางผีเสื้อกับผู้หญิงทั่ว ๆ ไป ใคร ๆ ก็คงต้องการพิสูจน์ตนเองให้ผู้ชายที่ตนรักได้เห็นเช่นกัน

            เนื่องจากความรักที่นางมีต่อพระอภัยมณีนางจึงรู้สึกเหมือนถูกหักหลังมากเมื่อพระอภัยมณีใช้กลอุบายหลอกลวงนางแล้วหนีไป เมื่อรู้ว่าได้สูญเสียทุกสิ่งทุกอย่างในชีวิตไปแล้ว นางจึงบันดาลโทสะพร้อมทำทุกวิถีทางเพื่อให้ได้สามีกลับมาไม่ต่างกับปุถุชนทั่วไปที่ต้องระบายความโกรธแค้น แต่ด้วยความที่นางมีพละกำลังมากจึงสร้างความโกลาหลได้มากกว่าคนทั่วไป ความจริงแล้วนางผีเสื้อสมุทรมีชีวิตที่น่าสงสารมาก เป็นเพราะนางไม่นางเคยได้รับความรักจากใครและเมื่อมีความรักก็ไม่สมหวัง อันที่จริงแล้วนางคงไม่ได้ต้องการที่จะเกิดมาเป็นอมนุษย์ ถ้าเลือกได้นางคงยอมเสียพละกำลังทั้งหมดและเป็นมนุษย์ธรรมดา และหากนางเกิดมาเป็นมนุษย์ที่งามเฉกสุวรรณมาลีแล้วละก็ นางคงไม่ต้องใช้ความพยายามเพื่อที่จะได้รับความรักจากพระอภัยมณีเท่าไรนัก ที่จริงแล้วนางเป็นเพียงผู้หญิงคนหนึ่งที่ไขว่คว้าหาความรักมาโดยตลอดและไม่เคยหยุด แม้จะสิ้นชีวิตไปแล้วก็ตาม